بدين معانى اشارت مى فرمايد ۱ كه: «من كان يؤمن باللّه واليوم الآخر فليقل خيرا أو ليصمت» ؛ ۲ يعنى هر كسى كه ايمان به خداى آورده و به روز قيامت ، بايد كه آنچه گويد ، خير گويد و به خير خوانَد ، والاّ خپ كند و هيچ نگويد تا به واسطه حصايد السنه خويش ، مستوجب قطعيّت نار و فضيحت عار نگردد ؛ و امّا فعلى چنان كه در اصلاح ۳ ذات البين و صيانت جرم و حفظ اموال و نفوس امم و ضبط امانات و اجراى سياسات شرعيه ، به هرچه مقدور شود ، اقدام نمايد و در دفع شرور و رفع فسق و فجور ، بدانچه ميسّر باشد ، سعى كند و در انجام مهام مسلمين به قدر الوسع ، بذل ۴ جهد كند و به مقدار استطاعت ، صرف اموال در مصارف استحقاق نمايد و اين را شعب است ؛ چون خيرات مشهوره ، از بناى قنطَره و رُباط و زَوايا و مساجد و تعمير بقاع الخير و اجراى اَنهار ۵ و حفر آبار و غيرها ؛ و چون تصدّقات معروفه از اطعام جايع و اكساى عارى و امثالها ، و اگر تفصيل اين جمله كرده آيد ، به اسهاب ۶ منجر گردد و از اداى مقصود ، باز مانَد و بدان كه خيرالأنام ـ عليه الصّلاة والسّلام ـ فرمود كه: «خير النّاس من ينفع النّاس ۷ و شرّ النّاس من يضرّ النّاس» . ۸ يعنى ۹ بهترينِ عالميان نزد خداوند عز و جلآن كسى است كه فايده رسانَد به بندگان خداى تعالى ۱۰ و بدترينِ آدميان نزد خداوند ـ جلّ و علا ـ آن كسى است كه بدى رسانَد به بندگان خداى و كلام نبوى عليه السلامكه: «لا ضرّ و لا إضرار ۱۱ في الإسلام» ۱۲ نيز مُثبِت همين معنى است و هم در خبر است كه آن حضرت فرمود كه: «خداوند ـ تبارك و تعالى ـ يارى بنده خود ، آن قدر مى كند كه بنده ، يارى
1.. ف: مى فرمايند .
2.صحيح البخاري، ج ۷، ص ۷۹، ۱۰۴ و ۱۸۴؛ سنن الترمذي، ج ۴، ص ۷۰؛ سنن أبي داود، ج ۲، ص ۵۰۹ ؛ مسند أحمد، ج ۲، ص ۱۷۴ و ۲۶۷.
3.. م: اصطلاح .
4.. م: بدل .
5.. م: و اجزاى آنها .
6.. ف: اطناب .
7.. كنز العمّال ، ج ۱۶ ، ص ۱۲۸ .
8.. در مآخذ حديثى نيافتيم .
9.. ف: ـ يعنى .
10.ف: ـ تعالى.
11.. ف : لا ضرر و لا ضرار .
12.. من لا يحضره الفقيه ، ج ۴ ، ص ۳۳۴ ؛ عوالي اللئالي ، ج ۲ ، ص ۷۴: «لا ضرر و لا إضرار في الإسلام» ؛ سنن أبي داود ، ج ۲ ، ص ۱۱۸ ؛ معاني الأخبار ، ص ۲۸۱: «لا ضرر و لا ضرار في الإسلام» .