بالمنّ والأذى » ¹ و آن ، عطاى خود را صغير و حقير شمُرَد تا از شرّ رذيله عُجب كه مُحبِط ² اعمال است ، ايمن گردد و علماى دين گفته اند كه طاعت را خاصيّتى است كه هرچند او را حقير شمرى ، ³ بزرگ و عظيم گردد ⁴ و معصيت را خاصيّتى است كه هرچند آن را بزرگ شمُرى ، حقير و خُرد گردد ⁵ و بايد كه از اَحبّ و اَجود و اطيب مال ، ادا نمايد كه: «إنّ اللّه طيّبٌ لا يقبل إلاّ طيّبا» ⁶ تا از مقام خطاب «أ تجعلون للّه ما تكرهون» ، ⁷ رَسته ، از ثمره آن شجره طيّبه ، بهره مند گردد و در ايصال آن به مستحقّين بر طبق مفهوم آيه كريمه: «إنّما الصّدقات للفقراء » ⁸ الآية ⁹ عمل نمايد .
و بعضى از اكابر دين گفته اند كه از اهل استحقاق ، اتقيا و صلحا را مستثنا گردانند ؛ چه ، جمعى كه بجز حق ، هيچ مقصودى ندارند و از كدورت ¹⁰ شهوات و شوايب هوا ، صفا يافته اند و التفات ايشان از ماسوى اللّه ، منقطع شده و در عبادت ، مستغرق طلب معبودند ؛ امّا به واسطه فاقه ، خاطرِ ايشان پريشان مى گردد و به سدّ فاقه ، خواطر ايشان جمع گردانيدن تا به حق مشغول باشند ، بهتر از آن كه مفلسى بى نمازى را به صدقه ، بى نياز ساختن .
و ارباب بصيرت به نور باطن در وجوب زكات ، سه معنى فهم كرده اند: اوّل آن كه اين ركن ، مِحَك امتحان صدق مؤمنان است ؛ چه تلفّظ به كلمه شهادت ، التزام توحيد و اثبات وحدانيّت معبود و شهادت به فردانيّت حضرت محبوب است . و هرچه محبوب است ، به حقيقت معبود است و از اين جاست كه گفته اند: «هرچه در بند آنى ، بنده آنى» و همم ¹¹ اصناف خلايق ، در قيد بندگى محبوبات صورى و معنوى ، متفاوت است و تفاوت درجات آن به مفارقت محبوبات ، محقّق گردد و بنابر