است كه اوّلاً دل را از جميع شواغل دنيويه ، منزّه گردانَد و تمامى عزايم و نيّات باطله را بدين عزيمت ، محو سازد . پس از سرِ صدق ، روى به حريم حرم آورَد و اَقدام سعى بر بساط «من أراد الحجّ فليعجّل» ۱ ثابت دارد و اين ۲ عبادت را سبب ۳ كفّارت ۴ ذنوب داند ، نه آن كه وسيله گدايى و تله نان گردانَد و توشه راه از اخلاص سازد و بر مَركب صبر ، سوار گردد و براق همّت را نعل توكّل بربندد و رايبه خاطر را به آب فراق لذّات ، پُر كند و پاى تابه رياضت را برپاى نفسْ پيچد و مشقّت حَرّ و بَرْد را قوت او سازد و تَعَب راه را لباس او گردانَد و چنان داند كه هر مذلّتى كه بدو رسد ، مورث نعمتى است و هر خوارى ، موجب عزّتى ، ۵ و هر نقصانى ، منتج كمالى و هر نشيبى ، موصل به فرازى و هر تَعَبى ، وسيله راحتى و هر مشقّتى ، واسطه دولتى و هر خُطْوه اى ، ۶ سبب ۷ قربى و هر فراقى ، ملزم وصالى . پس در مجمع عرفات ، مطالعه احوال روزِ عرصات بكند ۸ و در احرام و سعى ، ضعف حال و قلّت مقدار خود ، مشاهده نمايد و از رستخيز فَزَع ۹ اكبر ، برانديشد و بر تدارك مافات ، عزم ، جزم كند و تقصيرات را به هرچه مقدور گردد از خيرات و صدقات ، عذر باز خواهد .
امّا طريق ثانى كه قناعت است بر قدر مرزوق ، منتج فلاح بدان است كه قرب بنده به حق ، به قدر بُعد اوست از دنيا و چون اصل قناعت ، بيرون آمدن است از لباس آرزوهاى نفسانى و تمتّعات جسمانى و لذّات ۱۰ بهيمى بر سبيل اختيار ، پس اگر بنده ، بالكلّ اِعراض مى كند از بدل ما يتحلّل ، چون بدن را ناگزير است ، موجب هلاكت او مى گردد و از اداى طاعت و تحصيل معرفت كه غرض ۱۱ از خلقت انسان ، آن است ، باز مى مانَد و چون نفس ، منشى ۱۲ شرور است ، چون از قدر ضرور زياده مى بيند ، بدان مسفِّح مى گردد و باعث شرور مى شود و صاحب را به عصيان و طغيان مى كشد
1.. سنن ابن ماجه ، ج ۲ ، ص ۹۶۲ .
2.. ف: آن .
3.. ف: باعث .
4.. ف: كفّاره .
5.. ف: عزّى .
6.. ف: خطوه .
7.. م: نكند .
8.. ف: فرع .
9.. ف: لذّت .
10.. م: عرض .
11.. ف: منشأ .