دينى است . از اين رو ، روايات با تعبيرهاى بلندى ، مانند : «خانه خدا» ، «نشستنگاه پيامبران» «سراى هر پرواپيشه» «بهترينِ مكان ها» و «باغ بهشتى» ، مسلمانان را به برقرارى ارتباط با اين كانون دل ها دعوت مى كنند و به گسترش بهره گيرى از بركات مادّى و معنوى مسجد ، تشويق مى نمايند . ^۱

2 . ساختن مسجد

به دليل نقش تعيين كننده مسجد در حاكميت ارزش هاى دينى ، روايات اسلامى ، تأكيد فراوانى در گسترش فرهنگ ساختن مسجد در جامعه اسلامى دارند و توصيه مى كنند كه مسلمانان ، به هر اندازه كه مى توانند ، با ساختن مسجد در هر جايى كه مورد نياز باشد ، در شهر و روستا و جاده هاى ارتباطى ، به گسترش اين فرهنگ ، كمك كنند ^۲ تا آن جا كه از باب مبالغه ، در حديثى از پيامبر خدا روايت شده كه مى فرمايد :
مَن بَنى مَسجِدا و لَو مَفحَصَ قَطاةٍ ، بَنَى اللّهُ لَهُ بَيتا فِى الجَنَّةِ .^۳هر كس مسجدى بسازد ، اگر چه به قدر آشيانه مرغ سنگخواره باشد ، خداوند براى او خانه اى در بهشت ، خواهد ساخت .

3 . معمارى مسجد

هر چند در روايات اسلامى ، چيزى با عنوان نظام معمارى مسجد ديده نمى شود ، مى توان گفت چگونگى معمارى ساختمان مسجد ، بستگى به نياز و شرايط زمان و مكان دارد ؛ امّا با تأمّل در ره نمودهاى پيشوايان دينى ، چند

به معناى سر بر خاك نهادن نيز هست . از اين رو ، سجود به غايتِ خضوع ، تفسير شده است و بر اين پايه ، مسجد در فرهنگ اسلامى ، جايگاه ويژه اى دارد كه در آن ، انسانِ ناتوان و نيازمند ، با خضوع و كُرنش در برابر عظمت آفريدگار توانا و بى نياز ، با او ارتباط برقرار مى كند .
البته ، انسان همه جا مى تواند در برابر عظمت الهى ، سر فرود آورد و از اين طريق با وى رابطه برقرار نمايد ؛ ولى اگر مكانى با قصد قربت به اين كار اختصا
ص يابد ، مسجد ناميده مى شود . ^۱
براى بهره گيرى كامل امّت اسلامى از بركات «مسجد» ، در قرآن و احاديث اسلامى ، ره نمودهاى مهم و ارزشمندى آمده كه در واقع ، فرهنگ نامه بهره گيرى از بركات مسجد محسوب مى شوند و مبلّغان دينى بايد با تكيه بر اين فرهنگ نامه ، و بويژه با تأمّل در پيام هاى سازنده آن ، جهت تأسيس و بهره گيرى از ظرفيت هاى مسجد ، تلاش نمايند . به منظور دستيابى به اين هدف ، نوشته حاضر با عنوان فرهنگ نامه مسجد ، متن ره نمودهاى قرآن و اهل بيت عليهم السلام را در دوازده فصل ، تقديم همگان و بويژه پژوهشگران و مبلّغان مى نمايد . امّا پيش از آن ، اشاره كوتاهى داريم به مهم ترين نكاتى كه در اين فرهنگ نامه ، مورد توجّه قرار گرفته است .

1 . نقش مسجد در حاكميت ارزش هاى دينى

مسجد ، قلب جامعه اسلامى و مهم ترين پايگاه فرهنگى و سياسى حكومت