2 . آزمايش انسان

حكمت ديگر خلقت انسان ، ابتلا و آزمايش است :
«الَّذِى خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَيَوةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً .^۱
اوست كه مرگ و زندگى را آفريد تا بيازمايد شما را كه كدامتان بهترين كردار را داريد» .
گفتنى است كه آزمايش خداوند متعال به منظور آگاهى يافتن نيست ؛ بلكه حكمت آن ، شكوفا كردن استعدادهاى انسان است ، چنان كه از امام على عليه السلام روايت شده :
ألا إنَّ اللّهَ تَعالى قَد كَشَفَ الخَلقَ كَشفَةً ، لا أنَّهُ جَهِلَ ما أخفَوهُ مِن مَصونِ أسرارِهِم و مَكنونِ ضَمائِرِهِم ، و لكِن لِيَبلُوَهُم أيُّهُم أحسَنُ عَمَلاً ، فَيَكونَ الثَّوابُ جَزاءً وَ العِقابُ بَواءً .^۲بدانيد كه خداوند متعال، از آفريده ها كاملاً پرده برداشته است؛ نه اين كه از آنچه آنها پنهان كرده اند ، از محفوظات رازهايشان و پنهان شده هاى درونشان ، بى خبر باشد. آرى . براى اين كه بيازمايد آنها را تا اين كه كدامشان بهترين كردار را دارند تا به اين وسيله ثواب، پاداش و عِقاب، كيفرش باشد .
شايد همين معنا مقصود باشد از آنچه در برخى روايات آمده كه وقتى حضرت داوود عليه السلام از خداوند پرسيد كه : «يا رَبِّ لِماذا خَلَقتَ الخَلقَ ؟ ؛ پروردگارا ! چرا آفريده ها را پديد آوردى؟» ، چنين پاسخ آمد :
لِما هُم عَلَيهِ .^۳براى آنچه آنان برآن ند (براى قابليت هايى كه دارند) .

تأمّل در اين دو آيه شريف ، نشان مى دهد كه از نگاه قرآن ، فلسفه آفرينش انسان و جهان خداشناسى است ، چنان كه امام حسين عليه السلام نيز مى فرمايد :
ما خَلَقَ العِبادَ إلّا لِيَعرِفوهُ .^۱بندگان را نيافريد مگر براى اين كه او را بشناسند .
بديهى است كه شناخت خداوند متعال ، در گام نخست ، تنها از راه به كار گيرى انديشه و عقل ، ميسّر است .
اين حكمت ، در حديث قدسى معروف نيز بدين صورت آمده است :
كُنتُ كَنزا مَخفِيّا ، فَأَحبَبتُ أن اُعرَفَ ، فَخَلَقتُ الخَلقَ لِكَى اُعرَفَ .^۲من ، گنج پنهان بودم و دوست داشتم كه شناخته شوم. پس بندگان را آفريدم تا شناخته شوم .
گفتنى است كه اين حديث ، در منابع روايى نيامده و همان طور كه برخى گفته اند ، سند صحيحى ندارد و به همين جهت ، ابن تيميّه آن را از مجعولات مى داند ؛ ^۳ ليكن بسيارى از منابع عرفانى و اخلاقى متأخّر ، آن را نقل كرده اند ^۴ و مضمون آن ، هماهنگ با قرآن و برخى احاديثى است كه گذشت .