19
انسان شناسي از منظر قرآن و حديث

جسم ، صورت ، شهوت و عالَم پايين ، به بُعد مُلكى انسان ، و روح الهى ، عقل و عالم بالا ، اشاره به جنبه ملكوتىِ اوست .
آيات و رواياتى كه اشاره به آفرينش بُعد مُلكى انسان دارند ، به چهار دسته تقسيم مى شوند :
دسته اوّل ، آيات و رواياتى كه به بيان آفرينش انسان از خاك پرداخته اند ؛ ۱
دسته دوم ، آيات و رواياتى كه به آفرينش انسان از آب ، اشاره دارند ؛ ۲
دسته سوم ، آيات و رواياتى كه مرحله پيشرفته (نطفه) را بيان كرده اند ؛ ۳
دسته چهارم ، آيات و رواياتى كه به مراحل تكاملىِ جنبه ملكى انسان از خاك تا وصول به بُعد ملكوتى اشاره كرده اند . ۴

5 . آفرينش ملكوتى انسان

قرآن كريم ، در باره آفرينش ملكوتى انسان در مورد آدم عليه السلام پس از ذكر تسويه كه ناظر به بُعد مُلكى اوست ، تعبير «نَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِى»۵ به كار مى برد و در باره نسل وى ، پس از بيان مراحل آفرينش مُلكى (نطفه ، عَلَقه ، مَضْغه و ...) ، لحن خود را از خلق به انشا تغيير داده و مرحله جديدى را كه با مراحل پيشين ، متفاوت است ، يادآور مى شود ؛ مرحله اى كه در آن ، سخن از حيات ، علم و قدرت انسان است . مراحل پيشين هر چند در اوصاف ، ويژگى ها ، رنگ ،

1.. ر . ك : ص ۶۷ (آفرينش انسان از خاك) .

2.. ر . ك : ص ۶۹ (آفرينش انسان از آب) .

3.. ر . ك : ص ۷۳ (آفرينش انسان از نطفه) .

4.. ر . ك : ص ۷۵ (مراحل تكامل انسان) .

5.حجر : آيه ۱۵ و ۲۹ ، ص : آيه ۳۸ و ۷۲ .


انسان شناسي از منظر قرآن و حديث
18

بوده است و لذا در تفسير اين سخن خداوند متعال : «هَلْ أَتَى عَلَى الْاءِنسَـنِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْـئا مَّذْكُورًا؛۱آيا انسان را آن هنگام از روزگار [ به ياد ]مى آيد كه چيزى در خور ياد نبود ؟» ، از امام باقر عليه السلام روايت شده كه مى فرمايد :
كانَ مَذكورا فِي العِلمِ و لَم يَكُن مَذكورا فِى الخَلقِ .۲در علم [ خدا] ياد شده بود ؛ ولى در ميان آفريده ها قابل ياد نبود .
اين سخن، نشان مى دهد كه انسان، پيش از وجود خارجى در علم خداوند، موجود و به صورت وجود علمى ، براى خداى متعال ، معلوم بوده و در پى اراده او از عالَم علم به عالَم عين ، منتقل شده و وجود خارجى يافته است .
همچنين ، آيات ميثاق ۳ دلالت بر وجود انسان قبل از نشئه دنيا دارند ؛ بلكه آيه «وَ إِن مِّن شَىْ ءٍ إِلَا عِندَنَا خَزَالـءِنُهُ وَ مَا نُنَزِّلُهُ إِلَا بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ؛۴هيچ چيزى نيست ، مگر اين كه مخازن آن ، در نزد ماست و فقط آن را به اندازه ، فرو مى فرستيم» ، مشعر بدين معناست كه همه موجودات دنيوى ، پيش از نشئه دنيا از نوعى وجود ، برخوردار بوده اند .

4 . آفرينش مُلكى انسان

پيش از اين در تعريف انسان ، اشاره كرديم كه انسان ، موجودى است دو بُعدى و مركّب از جسم و روح الهى ، يا تركيبى است از عقل و صورت ، يا عقل و شهوت ، و يا عالم بالا و عالم پايين .

1.انسان : آيه ۱ .

2.ر . ك : ص ۳۸ ح ۱۵ .

3.اعراف : آيه ۱۲۷ ، يس : آيه ۶۰ .

4.حجر : آيه ۲۱ .

  • نام منبع :
    انسان شناسي از منظر قرآن و حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1387
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 62821
صفحه از 240
پرینت  ارسال به