۵۵.تفسير القمّى ـ در باره سخن خداوند :«و شما را گونه گون آفريد» ـ : [امام عليه السلام ] فرمود : «دگرگون در گرايش ها، اراده ها و خواست ها» .

۵۶.تفسير القمّىـ در باره اين سخن خداوند متعال :«و انسان را از سُلاله اى از گِل آفريديم»ـ: [امام عليه السلام ] فرمود : «سلاله ، عبارت از عصاره غذا و آب است كه تبديل به نطفه مى شود . نطفه ، اصلش از سُلاله است ، و سُلاله ، از عصاره غذا و آب ، فراهم مى آيد ، و غذا ، منشأش گِل است . پس اين است معناى فرموده او كه : « از سُلاله اى از گِل آفريديم . سپس او را نطفه اى در جايگاهى استوار ، قرار داديم» ، يعنى در رحِم . «سپس نطفه را عَلَقه ساختيم . بعد ، عَلَقه را گوشتْ پاره اى ساختيم و گوشتْ پاره را استخوان ساختيم . سپس به استخوان ، گوشت پوشانديم . سپس آن را آفرينشى ديگر پديدار ساختيم ، پس آفرين بر خدا كه بهترينِ آفرينندگان است!» . اين است تحوّل از مرحله اى به مرحله ديگر . پس هر گاه نطفه در رحِم قرار گيرد ، چهل روز به صورت نطفه است ، سپس عَلَقه مى شود .

۵۷.امام صادق عليه السلامـ از امير مؤمنان ، در باره گونه هاى خلقت سؤال شد . فرمود :«آفرينش ، بر سه گونه است : يكى آفرينش اختراعى ، ^۱ چنان كه خداى سبحان مى فرمايد : «آسمان ها و زمين را در شش روز آفريد» و [دوم ]آفرينش مرحله اى ، چنان كه مى فرمايد : «شما را در شكم هاى مادرانتان ، آفرينش پس از آفرينش در تاريكى هاى سه گانه خلق كرد» . و مى فرمايد : «او كسى است كه شما را از خاكى ، سپس از نطفه اى . . . آفريد» . و [سوم] آفرينش تقديرى ، ^۲ چنان كه عيسى عليه السلام فرمود : «آن گاه كه از گِل مى آفرينى» تا آخر آيه .

۵۵.تفسير القميّـ في قَولِهِ :«وَ قَد خَلَقَكُمْ أَطوارًا»^۱ـ: قالَ : عَلَى اختِلافِ الأَهواءِ وَالإِراداتِ وَالمَشِيّاتِ . ^۲

۵۶.تفسير القميّـ في قَولِهِ تَعالى :«وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْاءِنسَـنَ مِن سُلَــلَةٍ مِّن طِينٍ»ـ: قالَ : السُّلالَةُ الصَّفوَةُ مِنَ الطَّعامِ وَالشَّرابِ الَّذي يَصيرُ نُطفَةً ، وَالنُّطفَةُ أصلُها مِنَ السُّلالَةِ ، وَالسُّلالَةُ هِيَ مِن صَفوَةِ الطَّعامِ وَالشَّرابِ ، وَالطَّعامُ مِن أصلِ الطّينِ ، فَهذا مَعنى قَولِهِ : «مِن سُلَــلَةٍ مِّن طِينٍ * ثُمَّ جَعَلْنَـهُ نُطْفَةً فِى قَرَارٍ مَّكِينٍ» يَعني فِي الرَّحِمِ «ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَـمًا فَكَسَوْنَا الْعِظَـمَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَـهُ خَلْقًا ءَاخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَــلِقِينَ»^۳ وهذِهِ استِحالَةٌ مِن أمرٍ إلى أمرٍ ، فَحَدُّ النُّطفَةِ إذا وَقَعَت فِي الرَّحِمِ أربَعونَ يَوما ، ثُمَّ تَصيرُ عَلَقَةً . ^۴

۵۷.الإمام الصادق عليه السلام :سُئِلَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام عَن مُتَشابِهِ الخَلقِ ، فَقالَ :
هُوَ عَلى ثَلاثَةِ أوجُهٍ : فَمِنهُ خَلقُ الاِختِراعِ؛ كَقَولِهِ سُبحانَهُ : «خَلَقَ السَّمَـوَ تِ وَالأَْرْضَ فِى سِتَّةِ أَيَّامٍ»^۵ ، وخَلقُ الاِستِحالَةِ ؛ قَولُهُ تَعالى : «يَخْلُقُكُمْ فِى بُطُونِ أُمَّهَـتِكُمْ خَلْقًا مِّن بَعْدِ خَلْقٍ فِى ظُـلُمَـتٍ ثَلَـثٍ» وقَولُهُ: «هُوَ الَّذِى خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ» الآيَةَ ، وأمّا خَلقُ التَّقديرِ؛ فَقَولُهُ لِعيسى عليه السلام : «وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ» الآيَةَ ^۶ . ^۷