راست مى گويى، پدرمان حديث را اين گونه براى تو گفت و ما نيز نشسته بوديم. ما اين حديث را از رسول خدا به ياد داشتيم [همان گونه كه پدرمان براى تو گفت، بى هيچ فزونى و كاستى].
دو: واقعه اى كه مى توان به عنوان نمونه اى براى حيات جريان عرضه در زمان امامت امام حسين(ع) بدان استشهاد كرد، عرضه گفته مشهور آن زمان در چگونگى پيدايش اذان است. گرچه اين عرضه را «حاكم نيشابورى» از زمان امام حسن(ع) گزارش كرده است. ۱ ولى در كتابهاى روايى شيعه همچون جعفريات و دعائم الاسلام، آن را به امام حسين(ع) منسوب مى دارند. ما در اينجا نقل صاحب دعائم را مى آوريم:
از امام حسين(ع) درباره گفته مردم كه اذان چنين پديد آمد كه عبداللّه بن زيد خوابى ديد و آن را براى پيامبر باز گفت و حضرت بدان امر كرد، سوال شد. امام حسين(ع) فرمود: بر پيامبرتان وحى نازل مى شود و شما خيال مى كنيد كه او اذان را از عبداللّه بن زيد مى گيرد؟! در حالى كه اذان چهره دين شماست. امام حسين(ع) خشمناك شد و سپس ماجراى معراج پيامبر و آموزش اذان در آن فضاى ملكوتى را توضيح داد. ۲
اين داستان بر امام صادق(ع) نيز عرضه شده است و ايشان نيز به همين صورت پاسخ گفته اند. ۳
1.المستدرك على الصحيحين، ج۳، ص۱۸۷، ح۴۷۹۸.
2.دعائم الاسلام، ج۱، ص۱۴۲؛ الجعفريات، ص۵، ح۴۲
3.تفسير عياشى، ج۱، ص۱۵۷، ح۵۳۰. شاهد ديگر بر عرضه در زمان امام حسين(ع) ماجرايى است كه سليم بن قيس نقل مى كند (ر.ك: كتاب سليم بن قيس الهلالى، ج۲، ص۸۳۴ ـ ۸۴۱). افزون بر اين چند گزارش از عرضه حديث در زمان امام حسين(ع) به عرضه ديگرى دست نيافتيم، اميد كه در جستجوهاى بعدى، نمونه هاى بيشترى بدست آوريم. تنها گزارشى كه مى توان آن را نشانه اى ديگر بر جريان عرضه حديث در زمان امام حسين(ع) دانست، عرضه حديث ايشان توسط عكرمه بر ابن عباس است كه در بخش پايانى مقاله (شماره آينده) خواهد آمد. شيخ مفيد از عرضه حديث بر امام حسين(ع) در خواب، گزارش داده است. (نك: الامالى، مفيد، ص۳۴۰، ح۶).
