منظومه درباره اصحاب اجماع، آقا منير الدين اصفهانى؛ ۱
هداية الدراية فى اصحاب الاجماع، محمد تنكابنى(م1302) ۲
در اين نوشته بيشتر سعى كرده ايم تا حد توفيق با استناد به منابع به شرح حال مختصرى از اصحاب اجماع بپردازيم و منزلت اين عده از شاگردان ائمه هدى(ع) را نزد امامان معصوم بيان كنيم.
پيدايش اين اصطلاح
رجالى نامدار شيخ اجل محمد بن عمر بن عبدالعزيز كشّى ۳ (م.340ق) درباره گروهى از راويان از ائمه هدى(ع) چنين گفته است:
«اجمعت العصابة على تصحيح ما يصح عن جماعة». ۴
به نظر كشّى اين جمع، نخبگان و راويان موثقى هستند كه همه علماى درايه و حديث و فقها به رواياتى كه از ايشان به طريق صحيح نقل شده بدون ترديد و دغدغه خاطر اعتماد مى كنند و آنها را صحيح مى دانند و عمل به آنها را لازم مى شمرند، اگرچه از افراد ناشناخته يا ضعيف نقل خبر كرده باشند. ۵
اين جملات بعدها به مجامع فرهنگى دينى و كتب علمى راه يافت و گروهى از متقدمان و متأخران آن را پذيرفتند و در محاورات و نوشته هاى خود به كار بردند و اصطلاح اصحاب اجماع ابداع شد و جمعى از راويان به اصحاب اجماع شهرت پيدا كردند.
1.همان، ج۴، ص۵۷
2.مصفى المقال، ص۴۳۵
3.منسوب به كُش از قريه هاى گرگان يا از بلاد ماوراء النهر، از رجاليان معروف است كه بزرگان ما او را از ثقات شمرده و كتاب او را مورد اعتماد دانسته اند. كتابش جامع راويان خاصه و عامه است و شيخ طوسى آن را تلخيص و رجال عامه را از آن حذف كرده است.
4.اختيار معرفة الرجال (رجال الكشّى)، ص۲۳۸، شماره ۴۳۱ و نيز نك: همان، ص۵۵۶، شماره ۱۰۵۰ و ص۲۷۵، شماره ۷۰۵
5.همان
