۱۶۳۹۴.عنه عليه السلام :مَن كَثُرَ فِكرُهُ في المَعاصي دَعَتهُ إلَيها . ^۱

۱۶۳۹۵.عنه عليه السلام :مَن كَثُرَ فِكرُهُ في اللذَّاتِ غَلَبَت علَيهِ . ^۲

۱۶۳۹۶.عنه عليه السلام :مَن تَفَكَّرَ في عَظَمةِ اللّهِ أبلَسَ . ^۳

(انظر) معرفة اللّه : باب 2574.

3204

التَّفَكُّرُ في أحوالِ الاُمَمِ الماضِيَةِ

الكتاب :

أ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا أشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ أثارُوا الْأرْضَ وَ عَمَرُوها أكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوها وَ جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لَـكِنْ كانُوا أنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ» . ^۴

قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُواْ فِي الْأرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ» . ^۵

(انظر) الأنعام : 11 ، يوسف : 109 ، النحل : 36 ، النمل : 69 ، الروم : 42 ، فاطر : 44 ، غافر : 21 ، 82 ، محمّد : 10 .

الحديث :

۱۶۳۹۷.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ في وصيَّتِهِ لابنِهِ الحسنِ عليه السلام ـ: يا بنيَّ ، إنّي و إن لم أكُن عُمِّرتُ عُمرَ مَن كانَ قَبلي ، فقد نَظَرتُ في أعمالِهِم ، و فَكَّرتُ في أخبارِهِم ، و سِرتُ في آثارِهِم ؛ حتّى عُدتُ كأحَدِهِم ، بَل كأنّي بما انتَهى إلَيَّ مِن اُمورِهِم قد عُمِّرتُ مَع أوَّلِهِم إلى آخِرِهِم . ^۶

۱۶۳۹۴.امام على عليه السلام :كسى كه زياد درباره گناهان بينديشد، گناهان او را به سوى خود بكشانند.

۱۶۳۹۵.امام على عليه السلام :هر كه زياد درباره لذّتها بينديشد، آن لذّتها بر او چيره آيند.

۱۶۳۹۶.امام على عليه السلام :هر كه در عظمت خدا بينديشد، متحيّر شود.

3204

انديشيدن در احوال ملّتهاى پيشين

قرآن:

«آيا در زمين نگرديده اند تا ببينند فرجام كسانى را كه پيش از آنان بودند، چگونه بوده است؟ آنها بس نيرومندتر از ايشان بودند و زمين را زير و رو كردند و بيش از آنچه آنها آبادش كردند، آن را آباد ساختند و پيامبرانشان دلايل آشكار برايشان آوردند. بنا بر اين، خدا بر آن نبود كه بر ايشان ستم كند، ليكن خودشان بر خود ستم مى كردند».

«قطعا پيش از شما سنّتهايى [بوده و] سپرى شده است. پس، در زمين بگرديد و بنگريد كه فرجام تكذيب كنندگان چگونه بوده است».

حديث :

۱۶۳۹۷.امام على عليه السلامـ در سفارش به فرزندش حضرت حسن عليه السلام ـفرمود : فرزندم! هر چند من به اندازه همه كسانى كه پيش از من بوده اند نزيسته ام، اما در كارهاى آنان نظر كرده ام و در اخبار آنها انديشيده ام و در آثارشان سير كرده ام، چندان كه همچون يكى از آنان شده ام و بلكه چنان بر كارهايشان آگاهى يافته ام، كه گويى با اوّلين و آخرين آنها زندگى كرده ام.