الحديث

۴۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّما يُدرَكُ الخَيرُ كُلُّهُ بِالعَقلِ ، ولا دينَ لِمَن لا عَقلَ لَهُ. ^۱

۴۲.عنه صلى الله عليه و آله :أطِع رَبَّكَ تُسَمّى عاقِلًا ، ولا تَعصِهِ تُسَمّى جاهِلًا. ^۲

۴۳.عنه صلى الله عليه و آلهـ لِمَن سَأَلَهُ عَن أعلامِ الجاهِلِ ـ: إن صَحِبتَهُ عَنّاكَ ^۳ وإنِ اعتَزَلتَهُ شَتَمَكَ ، وإن أعطاكَ مَنَّ عَلَيكَ ، وإن أعطَيتَهُ كَفَرَكَ ، وإن أسرَرتَ إلَيهِ خانَكَ ، وإن أسَرَّ إلَيكَ اتَّهَمَكَ ، وإنِ استَغنى بَطِرَ وكانَ فَظًّا غَليظاً ، وإنِ افتَقَرَ جَحَدَ نِعمَةَ اللّهِ ولَم يَتَحَرَّج ، وإن فَرِحَ أسرَفَ وطَغى ، وإن حَزِنَ أيِسَ ، وإن ضَحِكَ فَهَقَ ^۴ ، وإن بَكى خارَ ^۵ ، يَقَعُ فِي الأَبرارِ ، ولا يُحِبُّ اللّهَ ولا يُراقِبُهُ ، ولا يَستَحيي مِنَ اللّهِ ولا يَذكُرُهُ ، وإن أرضَيتَهُ مَدَحَكَ وقالَ فيكَ مِنَ الحَسَنَةِ ما لَيسَ فيكَ ، وإن سَخِطَ عَلَيكَ ذَهَبَت مِدحَتُهُ ووَقَعَ مِنَ السّوءِ ما لَيسَ فيكَ ، فَهذا مَجرَى الجاهِلِ . ^۶

حديث

۴۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :تمام خوبى ها ، با خرد به دست مى آيد و كسى كه خردمند نيست ، دين ندارد .

۴۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :پروردگارت را اطاعت كن تا خردمند ناميده شوى ، و او را نافرمانى مكن كه نادان ناميده مى شوى .

۴۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ در پاسخ كسى كه از نشانه هاى نادان پرسيد ـ: اگر با او همنشين شوى ، تو را خسته مى كند و اگر از او كناره گيرى كنى ، تو را دشنام مى دهد . اگر چيزى را به تو ببخشد ، منّت مى گذارد و اگر چيزى را به او ببخشى ، ناسپاسى مى كند . اگر رازى را در اختيارش بگذارى ، خيانت مى كند و اگر رازى را در اختيار تو نهد ، تو را [به افشاى آن ، ]متّهم مى سازد . اگر بى نياز شود ، ناسپاسى مى كند و سرسخت و خشن مى گردد و اگر تنگ دست شود ، بى پروا نعمت هاى خدا را انكار مى كند . اگر شاد باشد ، زياده روى مى كند و طغيان مى ورزد ، و اگر غمگين باشد ، نااميد مى گردد . اگر بخندد ، قهقهه مى زند و اگر گريه كند ، در هم شكسته مى شود . از نيكان ، بدگويى مى كند . خدا را دوست نمى دارد و در رفتارش ، او را در نظر نمى گيرد . از خداوند ، حيا نمى كند و به ياد او نيست . اگر او را خشنود كنى ، تو را مى ستايد و آنچه از خوبى ها در تو نيست ، به تو نسبت مى دهد ، و اگر ناراضى گردد ، ستايشِ او مى رود و آنچه از بدى در تو نيست ، به تو نسبت مى دهد . اين ، روش نادان است .