نقل کلام حضرت امام حسين سيدالشهداء( و توضيح دربارة مفاد آن
... انّ الناس عبيد الدنيا، و الدين لعق علي السنتهم يحوطونه ما درّت معايشهم، فاذا محّصوا بالبلاء قلّ الدّيانون.۱
در اين حديث شريف، عبارت «الدين لعق علي السنتهم» نيازمند تفسير است. مراد از واژه لعق چيست و تناسب کاربرد آن در اين عبارت کلام است؟
نگارنده، براي فهم دقيق اين عبارت، به رواياتي که در آن واژه «لعق» (به همين شکل) به کار رفته مراجعه کرده، با ديدن روايات مربوط به «لعق الاصابع»، ۲ «لعق الصحفة»، ۳ «لعق القصعة» ۴ دريافت که لعق به معناي ليسيدن است؛ چنان‌که ابن‌اثير هم در النهاية به اين معنا اشاره مي‌کند:
لعق الاصابع و الصحفة: لطع ما عليها من اثر الطعام. ۵
ولي اين روايات به فهم حديث فوق و دريافت وجه تشبيه در اين حديث کمک چنداني نکرد.
در ضمن جستجو به رواياتي که در آن واژه‌هاي مرتبط با «لعق» به کار رفته مراجعه شد و به اين عبارت از نهج‌البلاغه برخورد شد که حضرت درباره مروان بن الحکم فرموده‌اند:
انّ له امرة کلعقة الکلب انفه.۶
شارحان نهج‌البلاغه وجه تشبيه را کوتاهي مدت حکومت مروان دانسته‌‌اند. ۷
تعبير ديگري هم در نامه آن حضرت به اهل بصره وارد شده است:
لاوقعن بکم وقعة لا يکون يوم الجمل اليها الّا کلعقة لاعق.۸
1.در تحف العقول، ص۲۴۵ (و به نقل از آن در بحارالانوار، ج۸۷، ص۱۱۶) ايراد اين سخن را در مسير کربلا دانسته است، ولي به نقل مقتل خوارزمي، ص۳۳۷ (ر.ک: بحارالانوار، ج۴۴، ص۳۸۳) حضرت اين کلام را خطاب به اصحاب خود در هنگام ورود به کربلا ايراد فرموده‌اند. مصدر ديگري درباره اين حديث، پس از اين خواهد آمد.
2.کتاب من لايحضره الفقيه، ج۳، ص۳۵۹، ح۴۲۷۰؛ المحاسن، ج۲، ص۴۴۳ (باب لعق الاصابع)؛ الخصال، ص۴۸۵؛ دعائم‌الاسلام، ج۲، ص۱۲۰؛ مکارم‌الاخلاق، ج۱، ص۷۵ و ۳۰۶.
3.مکارم‌الاخلاق، ج۱، ص۷۴؛ الجعفريات، ص۱۶۲؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۱۲۰ و نيز ر.ک: بحارالانوار، ج۳۳، ص۴۹۶، ج۶۶، ص۴۰۵ و ۴۰۶؛ وسائل‌الشيعة، ج۲۴، ص۳۷۱، ابواب آداب المائدة، باب۶۷.
4.مکارم‌الاخلاق، ج۱، ص۳۱۴، ح۱۰۰۲ / ۳۷.
5.لسان العرب، ج۱۰، ص۳۳۰.
6.نهج‌البلاغه، خ۷۳ (صبحي صالح)؛ خ۷۲ (ابن ابي الحديد)؛ خ۶۹ (عبده).
7.اختيار مصباح السالکين، ص۱۸۱؛ بهج‌الصباغة، ج۵، ص۶۰۲ (و نيز ج۱۰، ص۱۸۷)؛ پيام امام، ج۳، ص۲۰۶؛ تصنيف نهج‌البلاغه، ص۳۶۸؛ شرح نهج‌البلاغه ابن ابي الحديد، ج۶، ص۱۴۶؛ شرح نهج‌البلاغه ابن ميثم بحراني، ج۲، ص۲۰۳؛ شرح عبده بر نهج‌البلاغه، ج۱، ص۱۲۰؛ بحارالانوار، ج۳۲، ص۲۳۵؛ تفسير کنز الدقائق، ج۶، ص۲۶۲.
8.نهج‌البلاغه، کتاب ۲۹.
