گام‌های شکل‌ گيری نخستين مکتب حديثی شيعه - صفحه 138

دوره، از جمله جعفربن واقد و هاشم‌بن أبي هاشم وجود دارد. ۱ حتي در روايتي آن حضرت به اسحاق انباري دستور کشتن دو تن از غلات به نام‌هاي ابوالسمهري وابن أبي‌زرقاء را صادر فرمود ۲ . در زمان امام هادي و امام عسکري( نيز غاليان فعاليت داشتند و آن دو امام بزرگوار در ادامه فعاليت‌هاي ائمه پيشين با غاليان درگير شدند. از مراکز فعاليت غلات اين زمان، اطلاعات چنداني در دست نيست، ولي از بررسي القاب اين افراد مي‌توان دريافت که هم‌زمان با گسترش تشيع در ايران، و بويژه شهر قم و پديد آمدن محدثان بزرگ شيعي در اين شهر، غالياني نيز در آنجا ظهور کردند و همواره ميان محدثان بزرگي همچون احمدبن محمدبن عيسي اشعري و غلات اين شهر درگيري وجود داشت.
در اواخر اين دوران و پس از وفات امام حسن عسكري عليه السلام، كوفه مركز تجمع گرايش‌هاي مختلف از همه نوع بود. بسياري از شيعيان در كوفه و ديگر مناطق عراق سردرگم شده بودند و نمي‌دانستند چه بايد كرد. سعدبن عبدالله اشعري پس از ذكر پانزده دسته در شيعه، پس از وفات امام حسن عسكري عليه السلام، درباره فرقه پانزدهم مي‌نويسد:
اين فرقه گفتند: ما نمي‌دانيم در اين باره چه بگوييم و امر بر ما مشتبه شده است و نمي‌دانيم حسن بن علي عليه السلام فرزندي دارد يا نه؟ يا امامت از آن جعفر است يا محمد؟ ۳
بسياري از اين افراد به ساير فرق شيعي و غير شيعي پيوستند و گروه بزرگي جعفر كذّاب را به عنوان امام به رسميت مي‌شناختند ۴ . به گفته نوبختي يکي از متکلمان کوفه به نام «علي الطاحن» از فرقه طرفدار جعفربن علي حمايت کرد و خواهر فارس‌بن حاتم قزويني نيز او را در اين امر ياري داد ۵ . «جعفريه» سرسخت‌ترين مخالفان اماميه بوده و در ميان شيعيان نيز هواداراني داشتند، نمونه آنها علي الطاحن و نيز علي‌بن حسن‌بن فضال است که از فطحي‌مذهبان بود و در ادامه به امامت جعفر معتقد شد ۶ .
در اين هنگام، مدرسه حديثي کوفه رو به زوال نهاده و بسياري از محدثان مشهور آن به قم و بغداد منتقل شده بودند، و به تدريج، مكاتب حديثي قم و بغداد نيز پا به عرصه وجود گذارد و شيعيان اين مناطق در كنار شيعيان كوفه به نقل حديث و تفقّه در روايات پرداختند.

کتابنامه

ـ أصل الشيعة وأصولها،كاشف الغطاء (م 1373 ق)، به کوشش: علاء آل‌جعفر، مؤسسة الامام علي عليه السلام.
ـ الإحتجاج، احمد بن علي طبرسي (م 548ق)، به کوشش: سيد محمدباقر خرسان، النجف‌الأشرف: دارالنعمان للطباعة و النشر، 1386ق/ 1966م.

1.اختيار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۱۱، ش۱۰۱۲.

2.همان، ج۲، ص۸۱۱، ش۱۰۱۳.

3.المقالات والفرق، ص۱۱۵.

4.كمال الدين وتمام النعمة، ص۵۵.

5.خاندان نوبختي، ص۹۹.

6.حيات فكري و سياسي امامان شيعه، ص۵۷۳.

صفحه از 138