جمعبندي و بررسي كلي
در مجموع، در اين منابع 154 روايت و با حذف مکررات، 105 روايت از امام سجاد آمده است كه در اين ميان، كنز العمال بيشترين روايات را در مقايسه با ساير كتب از ايشان نقل كرده است. در سنن الدارمي نيز هيچ روايتي از ايشان نيامده است. با صرفنظر از سنن الدارمي، سنن ابوداود با نقل تنها يك روايت در رتبة آخر قرار دارد.
همچنين در مجموع و با حذف مکررات، 26 روايت در زمينة مسائل فقهي، 22 روايت در موضوع آداب، هجده روايت در تاريخ، يازده روايت در موضوع عقايد، نه روايت در موضوع فضايل، هشت روايت در ادعيه، شش روايت در تفسير، سه روايت در اخلاق و تنها دو روايت در موضوع طب در منابع يازدهگانة اهلسنت به نقل از امام سجاد عليه السلام آمده است. (نمودار شمارة 10)
6 . روايات امام باقر عليه السلام در منابع اهلسنت
از ديدگاه اهلسنت، امام باقر در طبقة چهارم راويان قرار دارد ۱ و با افرادي نظير قتاده بن دعامه، عمرو بن دينار مكي و ... همطبقه است. ۲ ابنجوزي و خليفه بن خياط نام ايشان را در طبقة سوم تابعان ذكر كردهاند. ۳ رجالشناسان اهلسنت ايشان را با الفاظي نظير ثقه و فاضل ستودهاند. ۴ در منابع اهلسنت، در مقايسه با ساير اهلبيت عليهم السلام، روايات بيشتري از ايشان نقل شده است؛ اما در مقايسه با رواياتي كه در منابع شيعي از ايشان نقل شده است، اين تعداد بسيار اندك است.
احمد تنها 35 روايت از ايشان در مسند خود آورده است كه اين تعداد، با حذف مکررات، به 28 روايت ميرسد. (نمودار شمارة 8) ۵ اين در حالي است كه روايات راويان همطبقة ايشان در مسند احمد، از قبيل قتاده و عمرو بن دينار، بسيار بيشتر از اين تعداد است؛ براي مثال، او از قتاده بيش از هفتصد حديث و از عمرو بن دينار بيش از 150 روايت نقل كرده است.
بخاري نه روايت از ايشان نقل كرده است كه اين تعداد، با حذف مکررات، به چهار روايت ميرسد. مسلم نيز تنها هجده روايت از ايشان آورده است كه اين تعداد، با حذف مکررات، به سيزده روايت ميرسد. اين در حالي است كه تعداد مرويات بخاري از قتاده بيش از دويست و از عمرو بن دينار بيش از شصت روايت است و تعداد مرويات مسلم از آنها به ترتيب بيش از 220 و 70 روايت است.
ابنماجه نوزده روايت از ايشان آورده كه يك روايت آن تكراري است؛ در حالي كه در سنن ابنماجه بيش از 120 روايت از قتاده و پنجاه روايت از عمرو بن دينار نقل شده است.
1.معجم رجال الكتب التسعة، ج۳، ص۴۲۸.
2.طبقات راويان احاديث مهدويت، ص۶۷.
3.تذكرة الخواص، ج۲، ص۴۲۴؛ طبقات خليفة بن خياط، ص۴۴۴.
4.معجم رجال الكتب التسعة، همان.
5.براي آگاهي از چگونگي پراكندگي موضوعي روايات امام باقر در اين منابع به جدول شمار? ۶ مراجعه كنيد.