روايات اهل‌ بيت(ع) در منابع اهل‌ سنت - صفحه 151

اختلافات به مبناي اهل‌سنت در شمارش روايات مربوط است؛ چرا كه اهل‌سنت در شمارش روايات تنها طرق را مي‌شمارند، نه متون را. ۱ مؤيد اين نظريه آمار ارائه‌شده در كتاب‌هايي مثل المسند الجامع است كه در آنها اصل بر ارائة متون بدون تكرار است؛ براي نمونه بشار عواد در المسند الجامع ـ كه در آن روايات بيش از بيست كتاب مهم اهل‌سنت را با حذف مکررات، جمع‌آوري كرده ـ تنها 424 متن از امام علي عليه السلام نقل كرده است. ۲ از سوي ديگر، سخن ابونعيم اصفهاني ـ كه تعداد روايات ايشان را چهارصد و اندي ذكر كرده است ـ ۳ مي‌تواند مؤيد ديدگاه بشار عواد باشد.

الف. مسند احمد

احمد بن حنبل در مسند خود تعداد 819 روايت از امام علي نقل كرده است كه اين تعداد با حذف مکررات، به 420 روايت مي‌رسد. ۴ (نمودار شمارة 1) ۵ اگر چه اين تعداد، عدد درخور توجهي است و در مقايسه با روايات خلفاي راشدين بيشتر است؛ چرا كه تعداد روايات ابوبكر در مسند احمد، بدون حذف مكررات 81، روايات عمر 316 و روايات عثمان 162 روايت است، اما در مقايسه با برخي ديگر از صحابه اين ميزان اندك است؛ براي مثال، تعداد روايات عبدالله بن عباس در مسند احمد بيش از هزار و هفتصد و روايات عبدالله بن عمر بيش از دو هزار روايت است. اين در حالي است كه هم ابن‌عباس و هم ابن‌عمر از نظر سني از علي كوچك‌ترند و از نظر سبقت در اسلام و ميزان دانش نيز شاگرد آن حضرت به شمار مي‌روند.
نكتة در خور توجه ديگر، اين‌که ميزان روايات افرادي مثل ابوذر و عمار بن ياسر ـ كه از نظر فكري مشرب شيعي دارند ـ نيز در مسند احمد بسيار اندك است؛ براي مثال، روايات ابوذر در مسند احمد، بدون حذف مكررات، 294 روايت و تعداد روايات عمار بن ياسر تنها 36 روايت است كه عددي بسيار ناچيز است؛ چرا كه عمار بن ياسر و ابوذر هر دو از سابقان در اسلام بوده‌اند و انتظار مي‌رود روايات بيشتري از ايشان نقل شود. ۶

ب. صحيحين

روايات بخاري و مسلم از امام علي بسيار اندك است. ابن‌جوزي گفته است كه تنها 44 روايت از ايشان در صحيحين آمده است كه بيست روايت متفق‌عليه است و بخاري در نُه روايت و مسلم در پانزده روايت

1.بقي بن مخلد و مقدمة مسنده، ص‌۲۰.

2.المسند الجامع، ج‌۱۳، ص‌۴۴۸ ـ ۱۳۷.

3.بقي بن مخلد و مقدمة مسنده، ص‌۸۰؛ اصحاب الفتيا من الصحابة و التابعين، ص‌۴۱؛ تلقيح فهوم اهل الأثر، ص‌۲۶۴.

4.با توجه به اين‌که اين پژوهش بر اساس جستجوي رايانه‌اي سامان يافته و از سويي نرم‌افزارهاي موجود در اين زمينه، اشكالاتي دارند كه امكان جستجوي دقيق را از پژوهشگر مي‌گيرند؛ از اين رو، با اين‌که تلاش شده تا با بررسي كليدواژه‌هاي گوناگون درصد خطا به حداقل برسد، با اين همه احتمال خطا در آن منتفي نيست. به طور كلي مي‌توان گفت كه آمار ارائه‌شده در اين پژوهش، در حد هشتاد درصد، مطابق با واقع است.

5.آنچه كه در اين نمودارها با عنوان اسناد مشخص شده، به آمار روايات، بدون حذف مكررات، مربوط است.

6.براي آگاهي از چگونگي پراكندگي موضوعي روايات امام علي عليه السلام در اين منابع به جدول شمار? ۱ مراجعه كنيد.

صفحه از 183