1.متن را در اين کتاب مارتين شراينر مي‌توان يافت: Martin Schreiner, Monatsschrift für die Geschichte des Judenthums ۴۲ (۱۹۸۹), ۲۵۴.

2.مثلاً ابن‌قيم الجوزية در اثر جدلي خود ـ که در ادامه از آن نام خواهيم برد ـ مي‌گويد علماي يهود براي ايشان (يعني يهوديان) دو کتاب تأليف کردند: يکي را ميشنا ناميده‌اند که حاوي هشت هزار ورق بود و ديگري تلمود، که برابر با نصف بار قاطر بود: «فُقَهَائُهُم صَنَّفُوا لَهُم (لِليَهُودِ) کِتابَينِ أحَدهُما يُسَمَّي الميشنَا وَ مَبلَغُ حَجمِهِ نَحوُ ثَمان مئة ورقة وَ الثَّاني يُسَمَّي التَلمِودِ وَ مَبلَغُهُ قَرِيبٌ مِن نِصفِ حَملِ بَغلٍ».

3.ر.ک: سفر تثنيه، باب ۱۷، آيه۱۸. نيز مقالة من با عنوان «جدل‌هاي کلامي مسلمانان عليه أهل کتاب» در زير: “Ueber muhammedanische Polemik gegen Ahl al-kitâb”, ZDMG ۳۲ (۱۸۷۸), ۳۶۸.

4.خطط، ج۲، ص۴۷۵. Silvestre de Sacy, Chrestomathie arabe, I, ۱۴۸ff.; II, ۱۶۷ff. من بسيار اميدوارم که فرصت افزودن مطالبي در باب تازه‌ترين اطلاعات تلمودشناسي در نوشته‌هاي عربي را بيابم. در مصر امروز، برخي افراد علاقه خاصي به ترجمة تلفيقي از نوشته‌هاي رولينگ و ساير آثار اروپايي به زبان عربي نشان داده‌اند. مترجم (از زبان فرانسوي)، آقاي دکتر يوسف نصرالله اين موارد را در کتاب کوچکي با عنوان الکنز المرصود في قواعد التلمود گرد آورده است. يکي از حقوقدانان معاصر مصري به نام محمد حافظ صبري هم مجموعه‌اي مفصل با عنوان کتاب المقارنات و المقابلات منتشر ساخته که حاوي مقايسه‌اي تفصيلي و عميق ميان فقه کلاسيک اسلامي و حقوق جديد مصري از يک سو، با فقه و حقوق يهودي خاخامي (و از جمله با مراجعه به نُسَخ و تفاسير پساتلمودي) است.

5.هداية الحياري من اليهود و النصاري، ج۱۸، سطر ۴: «قد و التوراة قرأت صفاته في کتاب التوراة التي نزِّلَت علي موسي ليس في المثاني التي أحدثنا». برحسب اتفاق، متوجه شدم که يکي از منابع مؤلف اين کتاب در باب مطالب و اطلاعات عهدين، کتابي از ابن‌قتيبة بوده است (ص۶۵، سطر ۱۰؛ ص۷۶، سطر ۱۶). اين احتمالاً همان کتابي است که کارل بروکلمان در (Beitr?ge zur semitischen Sprachwissenschaft) ج۳، ص۴۶ به بعد، شماره‌هاي xxi-xxiii، براساس کتاب الوفاء ابن‌الجوزي، قطعاتي از آن را گردآوري کرده است [گلدتسيهر در اين‌جا اشتباه کرده؛ چه بروکلمان هيچ‌جا به چنين کتابي اشاره نکرده است (ويراستار)]. اين پرسش که منقولات فوق‌الذکر [در هدايةالحياري] متعلق به کدام کتاب ابن‌قتيبة است، با مراجعه به نقل قولي از ابن‌قيم الجوزية در همان کتاب (ص۹۶، سطر ۶) حل مي‌شود. در واقع، منبع اطلاعات ابن‌قيم در اين باب، کتاب الإسلام ابن‌قتيبة بوده است. [نه اثري به نام کتاب الإسلام از ابن‌قتيبة در دست است و نه هيچ مأخذ و منبع ديگري به اين نام اشاره کرده است. عنوان فوق تنها تيتر يکي از فصول يکي از آثار ابن‌قتيبة مي‌تواند باشد. در باب استفاده و نقل قول‌هاي ابن‌قتيبة از عهدين مقاله زير از ژرار لوکنت را ببينيد: G?rard Lecomte, “Les citations de l’Ancien et du Nouveau Testament dans l’oeuvre d? Ibn Qutayba,” Arabica ۵ (۱۹۵۸), ۳۴-۴۶. (ويراستار)]