شد تا کتاب و حکمت به شما بياموزد؛ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ» ، ¹ و «کسي که خدا کتاب و حکمت را بر او وحي کرده است». ² در آن روزگار، تعبير «کتاب و حکمت» را به اعطاي اعتبار و منشأ الهي يکسان و همانند به سنت (يعني حکمت) در کنار کتاب خدا تفسير مي‌کردند؛ اما بانيان اين تفسير ³ ذکر نمي‌کنند که ترکيب «کتاب و حکمت» عبارتي ضابطه‌مند در قرآن است که صرفاً براي اشاره به وحي نازل شده بر حضرت محمد( به کار نمي‌رود، بلکه به عکس، به پيامبران و اقوام گذشته نيز اشاره دارد. ⁴
در جريان شکل‌گيري تفصيلي‌تر انديشه‌هاي کلامي، بحث‌هاي ديگري هم بروز کرد. در اين بحث‌ها، سنت به لحاظ اعتبار در مرتبة قرآن قرار گرفت، اما به عنوان نمودي از وحي کلامي (verbal revelation) معرفي نشد، زيرا قرآن دربر گيرندة همة احکام است. ⁵ احکام در قرآن يا به صورت آشکار (بيان جلي) يا به صورت نهان (بيان خفي) ذکر شده‌اند. ⁶ احکام سنت به طور ضمني در متن قرآن آمده و بيان تفصيلي آن بر عهدة پيامبر نهاده شده است. ⁷ اين تفسير مبتني بر آيه 44 سوره نحل است: « لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ ؛ تا آنچه را که بر مردم فرستاده شده، برايشان بيان نمايي». ⁸
از ميان اين بحث و جدل‌هاي مختلف، نظرية «وحي دوگانه»، برگرفته از ترکيب دوگانة «کتاب و حکمت» بيشتر به رسميت شناخته شد. به راحتي مي‌توان دريافت که تلاش براي دستيابي به شواهد قرآني دالّ بر اعتبار احاديث در برخي محافل کلامي آشکارتر است. اين محافل گروه‌هايي هستند که در استنباطات ديني بيشترين اهميت را در کنار قرآن براي حديث قايل‌اند و تلاش دارند که مقبوليت رأي (داوري شخصي) را کاهش دهند. براي اين گروه، اين مسأله بايد حايز اهميت باشد که اعتبار و ارزش حديث را در نظر پيروان رأي بالا ببرند، زيرا معتقدان به رأي گاهي آشکارا حديث را در مرتبه‌اي بسيار پايين قرار مي‌دادند. ⁹ طرفداران حديث براي رسيدن به اين هدف حداکثر کوشش خود را به کار بردند؛ آنها حتي منشأ الهي حديث را به رسميت شناختند و در صدد اثبات درستي اين باور با استناد به کلام خدا برآمدند. قتاده خود يکي از مخالفان سرسخت رأي بود و آن‌چنان که مشهور است، چهل سال از آن دوري گزيد. ¹⁰ در اينجا من از اثر معروف ابوعمر يوسف بن عبدالبر النمري (م 463ق) از اهالي قرطبه استفاده کرده‌ام که در آن يک فصل را به ارائه شواهدي از کتاب مقدس اختصاص داده است. او نه تنها از ظاهريه