روش شناسی فقه الحديثی شيخ بهايی بر اساس كتاب «مشرق الشمسين»

به گزارش پایگاه حدیث نت،حجت‌الاسلام و المسلمين «علی راد»، در معرفی مقاله خود با اشاره به كتاب «مشرق الشمسين» گفت:
مشرق الشمسين به سبب بلندای مكانت علمیشيخ بهايی، همچنين برخورداری از اتقان علمی، از دير باز مورد توجه دانشمندان شيعی بوده و هست و بسياری از فقها و بزرگان شيعی بر اين كتاب تعليقه و حاشيه زده‌اند و موضوع كتاب مشرق الشمسين، احاديث احكام است و رواياتی كه در باب طهارت جنبه حكمی _ فقهی دارند، در اين كتاب گزارش و بررسی فقهی شده است.

وی افزود: چون در اين كتاب، روايات حكمی باب طهارت به شكلی جامع مورد تحليل و بررسی قرار گرفته است، تصميم گرفتيم روش فقه الحديثی شيخ بهايی در تعامل با روايات حكمی باب طهارت را، همراه با نمونه‌های عينی آن ارائه كنيم.
راد، در باب روش فقه الحديثی شيخ بهايی در اين كتاب گفت: شيخ بهايی در مشرق الشمسين در مباحث فقه الحديثی دارای نظام منطقی و روش خاص در فقه الحديث است، اين نظام منطقی حاوی دقت‌های ويژه و نوآوری‌های بديع در تحليل احاديث است.
وی، وجوه برجسته روش شناسی فقه الحديثی شيخ بهايی را ذكر كرد و افزود:
اول، گزارش آماری روايات همراه با يادكرد دقيق منابع، دوم، توجه دقيق به مباحث ادبی و معنا شناختی روايات و تحليل معنا شناختی روايات، از جمله اين موارد است.
عضو پژوهشكده علوم و معارف حديث گفت: وی، در معنا شناسی روايت از لغت «عرب» و شعر جاهلی بهره می‌جويد و سعی دارد با توجه به منابع كهن لغوی، واژگان كليدی و بنيادين هر روايت را تبيين و تحليل ‌كند، كه در اين تحليل به ساختار بيانی روايت نيز توجه دارد و توجه وی به داده‌های تاريخی در تحليل و تفسير روايت قابل درنگ است، شيخ بهايی روايت را با توجه به فضای پيرامونی و گفتمان تاريخی حاكم برآن معنا می‌كند، اين توجه، وی را در شناخت روايات تقيه‌ای يا رواياتی كه جنبه حكم اولی را ندارد كمك كرده است.
حجت‌الاسلام راد، اختصار در نقل اسناد احاديث را سومين ويژگی روش فقه الحديثی شيخ دانست و افزود:
شيخ بهايی با استفاده از شيوه‌های تخصصی اختصار سند، اسناد روايات را تا حد امكان خلاصه و گزيده گزارش كرده است.
راد، بهره‌وری نظام‌مند از قواعد فقه الحديث در استنباط احكام را به عنوان چهارمين ويژگی روش فقه الحديثی شيخ بهايی مطرح كرد و گفت: شيخ بهايی با يك نظام منطقی به فقه الحديث احاديث حكمی باب طهارت می‌پردازد كه اهم موارد آن را، گزارش اختلاف نسخه‌های يك روايت، توجه به گونه‌های مختلف متن يك روايت، ارزيابی اسنادی و رجالی اسناد روايت، تبيين نكات، دقائق و ظرائف معنايی روايات، رفع تناقض نمايی از برخی از روايات، بهره‌مندی از روش خانواده حديث برای گردآوری روايات هم موضوع و تحليل جمعی آنه با يكديگر، توجه به جهت و سبب صدور روايات، توجه به نقش و كاركرد شهرت روايی در جبران روايات ضعيف، به كارگيری اصطلاحات تخصصی دانش حديث، معرفی اعلام زمانی مكانی شخصی و شخصيتی موجود در متن روايات، می‌توان برشمرد.
وی، با اشاره به نقد نگری در گزارش آراء فقيهان و شارحان حديث به مثابه پنجمين ويژگی روش وی گفت: شيخ بهايی در گزارش آراء دانشمندان شيعی و اهل سنت روحيه نقد و سنجش را همراه با رعايت انصاف و منطق علمی در نظر داشته است.
اين پژوهشگر حديث، در پايان، بهره‌مندی از حديث در تفسير آيات حكمی قرآن را كه ششمين ويژگی روش فقه الحديث شيخ بهايی است مطرح كرد و افزود: شيخ بهايی سعی دارد از احاديث احكام به عنوان يكی از منابع تفسير قرآن كريم استفاده كند.