رجال شيعي ناشناخته از نيمه نخست قرن هفتم هجري

رسول جعفريان ^۱

چکيده

اين نوشتار به ابن شعّار موصلي و کتاب قلائد الجمان او پرداخته است و پس از بيان مقدمه‌اي در معرفي اجمالي کتاب، از فوايد حديثي آن، عقيده مذهبي مؤلف و شرح‌حال شيعيان و متشيعان در کتاب سخن به ميان آمده و سپس شرح‌حال 43 نفر از ايشان استخراج گرديده و به گوشه‌هاي اشعار مذهبي آنها اشاره شده است.

کليدواژه: ابن‌شعار موصلي، قلائد الجمان، شعراي شيعي.

درآمد

کمال الدين مبارک بن احمد بن حمدان، معروف به ابن شعّار موصلي (595 ـ654 ق) نويسندة تذکرة بسيار غني قلائد الجمان في فرائد شعراء‌ هذا الزمان است؛ مردي هوشمند که کوشيده است با شاعران مختلف روزگار خود ديدار داشته و بهترين اشعار آنان از زبان يا خط ايشان و يا از طرق ديگر، با ذکري از شرح‌حال آنان، در کتابش بياورد. اين کتاب ـ که دست کم دو جلد از ده جلد اصلي آن مفقود شده ـ حاوي شرح‌حال 1003 نفر است. ^۲
اين کتاب، بر اساس حروف الفباست و براي هر شخص شرح‌حال کوتاهي، به همراه اشعاري کوتاه يا مفصل، از وي است. گرچه توجه نخست وي به جنبه شاعري افراد است، اما از ميان اين افراد، شمار زيادي فقيه و محدث و مؤلف است که به دليل آن‌که شعر هم مي‌سروده‌اند، نامشان در اين کتاب آمده است.
حوزه جغرافيايي کتاب، از ديد مؤلف، محدوديتي جز شاعر و شعر عربي ندارد، اما به دليل فضايي که وي در آن زيست مي‌کرده يا رفت و آمد داشته، چند ضلعي ميان موصل، بغداد، دمشق و حلب است. به همين دليل، بيشتر شاعراني که انتخاب شده‌اند، مربوط به اين محدوده هستند. برخي از ايشان بومي و