شرح فروع كافی مازندرانی پيش از آنكه شرحی حديثی باشد، صبغه فقهی دارد

راوی: با توجّه به اينكه فروع كافی بر اساس ابواب فقهی تنظيم شده است، شرح آن نيز متأثّر از كتابهای فقهی است و می توان گفت، شرح فروع كافی مازندرانی پيش از آنكه شرحی حديثی باشد، صبغه فقهی دارد.

حجت الاسلام و المسلمين «محمد جواد محمودی» مصحح «شرح فروع الكافی»، در مصاحبه با راوی، با بيان اين مطلب گفت: مرحوم محمّد هادی مازندرانی معروف به آقا هادی فرزند مرحوم ملاّ صالح مازندرانی است، كه پدر و مادر وی هر دو از دانشمندان شيعه بوده اند.
وی افزود: پدر محمّد هادی مازندرانی شارح اصول و روضۀ كافی و مؤلّف آثار ارزشمند ديگری است و مادرش مرحومه آمنه بيگم دختر شيخ محمّد تقی مجلسی مؤلّف روضة المتّقين، و خواهر علاّمه محمّد باقر مجلسی است.
مصحح «شرح فروع الكافی» با بيان داستان زيبا و شنيدنی از شب ازدواج پدر و مادرِ محمدهادی مازندرانی به تبحّر علمی آن دو دانشمند اشاره كرد و گفت: ملا صالح مازندرانی از خانواده ای بسيار فقير بوده و از مازندران به اصفهان رفته است، وقتی استادش مرحوم شيخ محمد تقی مجلسی پيشرفت درسی او را می بيند شخصاً برای ازدواج او اقدام نموده و دختر عالمه و مجتهده اش را به عقد او در می آورد، زمانی كه ملاصالح به حجلۀ عروسی می¬رود به گوشه¬ای رفته به مطالعه می¬پردازد و حلّ مسأله ای ساعتها وقت وی را می¬گيرد و اين مطالعه تا صبح به طول می¬انجامد، به ناچار مطالعه را رها كرده برای تدريس می¬رود، همسر وی آمنه بيگم سراغ نوشته¬های او رفته و پاسخ مسأله را مشروحاً می نويسد، وقتی كه ملا صالح به خانه بر می گردد متوجه می شود مسأله حلّ شده است، به شكرانه اينكه چنين همسر دانشمندی روزی او شده است تا سه شب به عبادت می¬پردازد، خداوند به اين دو بزرگوار شش فرزند پسر و يك فرزند دختر داده است، پسران وی همه اهل علم و قلم بوده اند.
وی افزود: مرحوم محمّد هادی مازندرانی فقيهی وارسته بوده است، در شرح حال وی تعبيرهايی مانند فقيه الزمان ومجتهد الزمان آمده است، شرح فروع كافی وی بهترين دليل اين مدعاست، او در رشته های ديگر علوم مانند ادبيات، معانی بيان، تفسير و اصول نيز تبحّر داشته و آثاری از وی در اين زمينه ها بجا مانده كه در مقدمۀ شرح كافی معرفی شده است.
حجت الاسلام «محمودی»با اشاره به آثار ترجمه شده از محمد هادی مازندرانی تصريح كرد: ترجمه آثار گوناگون از جمله قرآن مجيد و صحيفه سجّاديه از آثار ترجمه وی محسوب می شوند.
وی افزود: با توجّه به اينكه فروع كافی بر اساس ابواب فقهی تنظيم شده است، شرح آن نيز متأثر از كتابهای فقهی است، ملا هادی در اين شرح تحت تأثير فقهای گذشته به ويژه علامه حلی است و در واقع روش آن فقيه نامدار را پيش گرفته است، در طرح هر مسأله ای ابتدا اقوال و سپس ادلّۀ آنها آمده و سپس آنچه را اختيار خود او است آورده است. از كتابهای علاّمۀ حلّی مخصوصاً منتهی المطلب ونهاية الاحكام فراوان استفاده شده و غالباً نيز از آنها نام برده است، در مرحلۀ بعد از كتابهای شهيد اول مخصوصاً ذكری و دروس تأثير پذيرفته است و از آنها نقل قول های فراوان داشته است، پس از پرداختن به جنبه های فقهی احاديث، يا ذكر جمله يا كلمه¬ای از حديث آن را شرح داده است و در اين بخش تحت تأثير پدرش مرحوم ملاّ صالح است و غالباً با نوشتن «قال والدی» و يا «قال طاب ثراه» به شرح حديث پرداخته است.
مصحح «شرح فروع الكافی» با اشاره به تصحيح و تحقيق اين كتاب گفت: در اين كتاب از شش نسخه استفاده شده كه برخی از آنها در بردارنده بعضی از بخش هاست، يكی از نسخه ها به خطّ مؤلف است و بسيار زيبا نوشته شده است، ديگر نسخه ها نيز دارای خطوط نسبتاً خوبی است، همچنين نصّ احاديث و سخنان ديگر، بر مصادر و منابع اصلی عرضه شده، و موارد اختلاف در پاورقی آمده است، در رابطه با احاديثی كه غير از متن كافی است اگر خودِ شارح مصدر آن را ذكر كرده ابتدا آن را در پاورقی آورده¬ام و سپس مصادر ديگری نيز برای آن ذكر شده است، و در مواردی كه مصدری از سوی مؤلّف ذكر نشده است، از كتب حديث استخراج شده است.
همچنين اعلام وارده در اين كتاب به صورت صحيح آوانگاری شده و در پاورقی¬ها شرح حال مختصری برای آنها آمده است، البتّه در مواردی كه نامی مكّرر آمده است تنها در اوّلين مورد اين كار صورت گرفته است.
وی با اشاره به زمان تصحيح اين كتاب گفت: «از سال 1385 كار را شروع كردم و پائيز سال 1387 آخرين بخش را تحويل دادم، در مدت زمان دو سال و هشت ماه به لطف الهی موفق به انجام اين كار شدم».
وی افزود: آنچه از كار ايشان به دست ما رسيده تنها شرح بخش هايی از فروع كافی است كه عبارت است از كتابهای طهارت، جنائز، صلات، زكات، صوم و حجّ و زيارت، شرح ساير كتابها به دست ما نرسيده است، انشاء الله با پيدا شدن آنها و تصحيح و چاپ و نشر و عرضه¬اش به دوستداران دانش اين اثر ارزشمند تكميل گردد.
وی درباره تاريخ ولادت و وفات محمد هادی مازندرانی گفت: «تاريخ ولادت او را در جايی نيافتم ولی تاريخ وفات او سال 1134 هجری قمری است و در مقبرۀ خاندان مجلسی كه كنار مسجد جامع اصفهان است به خاك سپرده شده است».