كانون هاى ديگر دانش اسلامى، مخصوصا به عراق، صادر شده است و يا اگر شخص نگرشى شكّاكانه تر را در پيش گيرد، در عراق ساخته شده و به شخصيت هاى مكى نسبت داده شده است.
52ـ تنها استثناى روشن ـ هرچند از لحاظ كمّى استثنايى مهم است ـ مطلب هايى است كه سفيان بن عيينه(م198) ـ كوفى يى كه به واسطه اقامت طولانى در واقع مكى است ـ نقل كرده است.
اما اين نقل ها يك سلسله مراتب زمانى خاصى را واجد است: سفيان كه تاريخ تولد او را سال107 دانسته اند، ۱ به طور مرتب و مستقيم از عمروبن دينار مكى(م126) و همروزگاران او روايت مى كند. در حكايتى كه من در جاى ديگر ۲ مورد بحث قرار داده ام، سفيان از عمرو حديثى را درباره يك شخصيت مهم تاريخ مكه، يعنى ابن زبير، نقل مى كند؛ وى پس از آن كه كامل بودن اسنادش مورد سؤال قرار مى گيرد، دو راوى ديگر را در ميان عمرو و خودش جاى مى دهد كه يكى از آن دو بصرى است. ۳ كوتاه سخن آنكه، نمى توانيم ظهور پيوستگى در احاديث مكى را كه آفريده اسنادهاى سفيان است، درست بينگاريم. ۴
53ـ نتيجه اين كه، منابع[مورد مطالعه] ما اساس استوارى را براى بازسازى نظريه هاى مكّيان صدر اسلام نسبت به كتابت حديث به ما عرضه نمى دارند. ۵ با وجود
1.به عنوان نمونه، نك: ابوزرعه، تاريخ، ص۵۷۴، شماره۱۶۰۱
2.Cook, Early Muslim dogma, p۱۱۱.
3.علل، ج۲، ص۲۵۷، شماره۲۱۷۵. براى آگاهى از رويدادهاى مشابه كه در آن سفيان در واكنش به اعتراض همكارش يك راوى را[بين روات خود] وارد مى كند، نك: همان، ج۳، ص۲۵۷ به بعد، شماره۵۱۳۷
4.براى آگاهى از دفاعى كه به تازگى از وثاقت روايت هاى سفيان (بر اساس پذيرش ضمنى گسترش نيافتن اسنادها) صورت گرفته، نك: Motzki, Anfange,pp۱۶۱-۷ .
5.به سبب پيروى شولر از روش«حلقه واسط»، براى او قضايا متفاوت است(مقايسه كنيد با نقش مكيان، آنچنان كه در اثر وى: Mundliche Thora, p۲۴۹ خلاصه شده).
