بررسى و نقد قاعده سوم ؛ زشت و طعنه آميز

الف. بررسى و نقد قاعده به طور كلّ

سومين قاعده كلّى شناسايى حديث موضوع از ديد «ابن قيم»، معناى زشت و طعنه آميز ^۱ است و در اين زمينه احاديث زيادى را مورد استشهاد قرار مى دهد:

مبانى تشخيص

قبل از بررسى مصداقى، توجّه به نكات ذيل ضرورى است:
الف. اين امور قابل قبض و بسط بوده، همپاى ديدگاه شخص تغيير مى پذيرد؛ مثلاً امور خارق العاده از ديد روشنفكر غيردينى مورد تمسخر و طعنه واقع مى شود؛ در حالى كه از ناحيه ديگران رنگ تقدّس مى پذيرد.
ب. به شهادت قرآن، ^۲ و ^۳ كافران، مؤمنين و آيات الهى ^۴ و ^۵ و ^۶ را مورد تمسخر قرار مى دهند.

دريغ از اندكى تنظيم ذهنى

ترتيب عرضه همين معيار، جدا از اشكالاتى كه دارد، نشانگر اغتشاش ذهنى «ابن القيم» است. وى ابتدا قاعده سوم را چنين معرفى مى كند:
حديث داراى مفهومى زشت و ناهنجار و تمسخر برانگيز باشد. ^۷
سپس در معرفى قاعده شانزدهم باز مجدداً مى گويد:
الفاظ حديثْ ركيك و ناهنجار باشد، به نحوى كه گوش از شنيدن آن آزرده شده، طبع انسانى آن را واپس زند و آدم زيرك آن را قبيح شمارد. ^۸
و مجدداً در ذيل حديث دوم قاعده دوازدهم گويد:
بديهى است اين حديث ساخته و پرداخته زنادقه اهل كتاب است و مى خواهند پيامبران و مؤمنين را به تمسخر و استهزا بگيرند. ^۹