ب) مصباح الشريعة
سيّد بن طاووس مى گويد:
«… مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة» را كه از امام صادق(ع) نقل شده است, همراه خود داشته باشد; زيرا اين كتاب, در موضوع حركت به سوى خداى متعال و آگاهى بر اسرار, بسيار با ارزش است. ۱
مرحوم حاجى نورى در «خاتمة مستدرك الوسائل», مفصلاً درباره اعتبار اين كتاب, بحث نموده و سخنان علمايى را كه صحّت آن را پذيرفته اند, نقل كرده است. آن گاه به بحث از روايات اين كتاب پرداخته و مى گويد: گرچه روايات اين كتاب با ساير روايات ائمه اطهار(ع) شباهتى ندارد; ولى لازم نيست كه تمام روايات, مشابه يگديگر باشند و شهادت علماى بزرگ به اعتبار اين كتاب, براى اثبات اعتبار آن كفايت مى كند. ۲
حضرت امام(ره) در آثار اخلاقى و عرفانى خود, فراوان به اين كتابْ اعتماد كرده و محتواى آن را به عنوان حديث, نقل مى نمايد و بلكه شايد بتوان گفت در مباحث اخلاقى, به اين كتاب, بيش از هر كتاب ديگرى اعتماد كرده است; ۳ ولى در مباحث فقهى خود, هرگز به آن اعتماد ندارد و فرموده است:
به هر حال, متن اين كتاب, خود, بهترين شاهد است كه نمى تواند حديث باشد; زيرا با ساير روايات, هماهنگى ندارد و از اين جهت, شايد بتوان گفت كه اين كتاب, ساخته و پرداخته عالمانى است كه گرايش هاى عرفانى داشته اند و برداشت هاى خود را از كلمات ائمه دين, در اين كتابْ بيان داشته اند. ۴
به هر حال, وقتى ملاك ارزيابى كتاب حديثى به صورت استحسانى و شخصى باشد, عالمى چون امام خمينى(ره), ادّعا مى كند كه عبارتها و مضامين «مصباح الشريعة», شاهد
1.الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان, سيد بن طاووس, ص۷۸.
2.خاتمة مستدرك الوسائل, ج۳, ص۳۳۰.
3.براى مثال, ر.ك: آداب الصلاة, ص۱۹۲ و ۲۴۲.
4.المكاسب المحرّمة, ج۱, ص۳۲۰.
