ابو الأسْوَد دُئِلى

ظالم بن عمرو ،[۱]معروف به ابو الأسود دُئِلى ، از چهره هاى برجسته و صحابيان بلند آوازه مولا على عليه السلام است . او به روزگار پيامبر خدا صلى الله عليه و آله اسلام آورد ؛ امّا توفيق ديدار ايشان را نيافت . او از شيفتگان على عليه السلام و دوستدار راستين فرزندان اوست كه اين شيفتگى و شيدايى را مى توان از اشعار زيباى او دريافت .

شرح حال نگاران از او با عناوينى چون : علوى ، شاعرى شيعه ، و از سرشناسان شيعه ، ياد كرده اند .

ابو الأسود در نبردهاى مولا عليه السلام عليه فتنه آفرينان ، در جَمَل و صِفّين ، شركت كرد و امام عليه السلام پس از آن كه ابن عبّاس را به حكومت بصره گمارد ، سمت قضاوت آن جا را به ابو الأسود سپرد .

ابن عبّاس ، او را مى نواخت و چون از بصره بيرون مى رفت ، مسؤوليتش را به او واگذار مى كرد و على عليه السلام نيز او را تأييد مى كرد . ابو الأسودّ ، دانش نحو را كه على عليه السلام بنياد نهاده بود ، به دستور وى بگسترد و استوار ساخت .[۲]او اوّلين كسى است كه قرآن را اِعراب گذارى كرد .

ابو الأسود ، در ادبيات عرب ، جايگاهى بس والا دارد . او را از فصيح ترين افراد برشمرده اند . نمونه اى از اين فصاحت ، در شعر زيباى او در رثاى على عليه السلام[۳]تبلور يافته است كه نمونه اى است از عشق به مولا عليه السلام و كين و خشم نسبت به دشمنان او .

او از حقگزارى و دفاع از على عليه السلام هرگز دريغ نمى كرد و گفتگوها و مناظراتش با معاويه ، گواهى است بر صراحت ، شجاعت و استوار گامى او در شناخت خلافت حق و حقّ خلافت و جايگاه والاى على عليه السلام .

ابو الأسود ، پس از شهادت مولا عليه السلام ، خطابه اى پرشور و از سرِ سوز و گداز ايراد كرد و از مردم براى خلافت امام حسن عليه السلام بيعت گرفت . ابو الأسود به سال ۶۹ هجرى زندگى را بدرود گفت .