گرچه ممكن است اهل سنّت, طريق دوم و سوم را نپذيرند; امّا همه آنان كه حديث اربعين را نقل كرده اند, طريق اوّل را پذيرفته اند; ۱ مضاف بر اينكه از افراد ديگرى نظير ابودرداء, ابووائل و ديگران نيز نام مى برند. ۲ چنانچه نواوى ـ كه از مدّعيان ضعف سند حديث اربعين است ـ مى نويسد:
فقد روينا عن على بن أبى طالب و عبدالله بن مسعود و معاذ بن جبل و أبي الدرداء و ابن عمر و ابن عباس و أنس بن مالك و أبى هريرة وأبى سعيد الخُدرى ـ رضى الله عنهم ـ من طرق كثيرات بروايات متنوعاتٌ إنّ رسول الله قال: من حفظ على أمتى أربعين حديثاً… ۳
آغاز نگارش اربعين
چنانچه اشاره شد, اهتمام و توجّه مسلمانان به جمع چهل حديث, باعث نگارش اربعين هاى متعدّدى شده است كه با عنوان «أربعونيّات» يا «أربعينيّات» از آنها ياد مى شود.
گرچه تعيين تاريخ دقيق شروع تدوين اربعين ها كار چندان آسانى نيست; امّا حافظ شرف الدين نواوى (م676ق) و به تبع او, حاجى خليفه مى نويسند كه عبدالله بن مبارك (م 181ق), از اوّلين كسانى بوده كه اقدام به نگارش اربعين نموده است. ۴
بنابراين, مى توان گفت: از اواخر قرن دوم هجرى, اربعين نگارى آغاز مى شود و اين خود, پاسخ ديگرى است به كسانى كه مدّعى اند حديث اربعين, ضعيف و در نتيجه, بى اعتبار است.
چگونه مى توان پذيرفت كه اربعين هايى براساس يك حديث ضعيف, در همان قرون اوّليه پديد آيد؟ و تازه برخى از اين اربعين ها (نظير «اربعين» حافظ نواوى),به تصريح حاجى خليفه در «كشف الظنون», به وسيله هيجده تن از دانشمندان بزرگ اهل سنّتْ شرح گردد؟! ۵ و
1.ر.ك: موسوعة أطرف الحديث النبوى, ج۸, ص۲۳۷ـ۲۳۸.
2.الأربعين البلدانية, ص۴۰ـ۴۰; كنزل العمّال, ج۱۰, ص۲۲۴ـ۲۲۵; عوالى اللئالى, ج۱, ص۹۵.
3.الأربعين النوويه, ص۳ـ۴.
4.الأربعين النوويه, ص۴; كشف الظنون, ج۲, ص۱۰۳۶.
5.كشف الظنون, ج۱, ص۵۹ ـ۶۰.
