سه. زهد عارفان
حضرت امام(ره) پيش از پرداختن به اقسام زهد, بر دو نكته تأكيد مى كند:
1) صفات نفسانى و مقامات انسانى, مراتب و درجات بى شمارى دارد كه به حسب جزئيات, قابل احصا نيست.
2) اگر در ظاهر گفتار ائمه(ع), احياناً اختلاف ديده مى شود, به سبب اختلاف ادراكات و به فراخور مقام و مرتبه افراد است. ۱
امام(ره), آن گاه, زهد را به سه دسته: زهد عامّه, زهد خاصّه و زهد اخصّ خواص, تقسيم مى كند. ۲ ايشان درباره زهد اخصّ خواص, چنين آورده است.
درجه سوم, زهد اخصّ خواص است و آن, عبارت است از اعراض لذّات روحانى و ترك مشتيهات عقلانى, براى رسيدن به مشاهده جمال جميل الهى و وصول به حقايق معارف ربّانى و اين, اوّلِ مقامات اوليا و محبّين است و از مراتب عاليه زهد است… و پس از اين مقام, اوّل مراتب فنا, براى سالك دست دهد كه آن, عبارت است از فناى لذّات و عدم التفات به آن و پس از اين, مقامات ديگر اولياست. ۳
چهار. صبر عارفان
حضرت امام(ره), در فصلى تحت عنوان «در بعض مراتب صبر كه مخصوص به اهل سلوك و كمّل اولياست», صبر اوليا را به شش قسم, بدين ترتيب, تقسيم كرده است: صبر للّه, صبر باللّه, صبر على اللّه, صبر فى اللّه, صبر مع اللّه, صبر عن اللّه. ۴
ايشان در تبيين سه قسم اخير صبر عارفان, چنين آورده است:
…امّا صبر فى اللّه… براى اهل حضور است كه مشاهده جمال اسمايى كردند. پس در آن مشاهدات و جلوات, هر چه صبر كنند و دل را از استهلاك
1.همان, ص۲۹۵.
2.همان, ص۲۹۵ـ۲۹۶.
3.همان, ص۲۹۶.
4.ايشان اين تقسيم را از شِبلى نقل كرده و به توضيح آن پرداخته است. (همان, ص۴۱۷ـ۴۲۰)
