ابو جعفر اِسكافى

ابو جعفر محمّد بن عبد اللّه سمرقندى ، يكى از متكلّمان معتزلى بود و در دانش ، زيركى ، حفظ نفس و بلند همّتى و پاكى ، شأن والايى داشت . در طول عمرش به چيزهايى رسيد كه هيچ كدام از هم طرازهايش به چنان شأنى نرسيدند . معتصم عبّاسى ، وى را بسيار بزرگ مى داشت.

ابن ابى الحديد مى نويسد : او كتاب العثمانيةى ابو عثمان جاحظ را در روزگار خودش مورد نقد قرار داد. جاحظ به بازار كتاب فروشان وارد شد و گفت : اين بچه افريقايى كه شنيده ام بر كتاب من ردّيه نوشته ، كيست؟ ابو جعفر هم نشسته بود. از وى مخفى شد تا وى او را نبيند.

ابو جعفر بر پايه نظر معتزليان بغداد ، اعتقاد به برترى على عليه السلام داشت و در اين خصوص ، مبالغه مى كرد. رأى علوى داشت و محقّقى منصف و كم تعصّب بود و در سال ۲۴۰ ق ، درگذشت.

ياد كرد ابن ابى الحديد از اين مرد با تعبير «استاد ما» ، با وجود فاصله زمانى بسيار بين آن دو ، به خاطر آن است كه وى هم از معتزليان بود و وى در بسيارى از جاهاى شرح نهج البلاغة از اساتيد معتزله با عنوان «استاد ما» ياد مى كند.[۱]