بحث پرداخته است. ۱ طبرسى (م 548ق) ، ۲ قرطبى (م 671ق)، ۳نيشابورى (م 728 ق) ۴ و شمار فراوانى از مفسّران هم در مقدمه تفسيرشان به تفصيل به مباحث جمع قرآن پرداخته و در اين زمينه اعلام نظر كردهاند . ۵ همچنين كتابهايى كه با عنوان «المصاحف» تدوين شدهاند ، مباحث مربوط به جمع قرآن را آوردهاند ، مانند كتاب المصاحف سِجِستانى (م 316ق) ۶ و كتاب المقنع فى رسم مصاحف الأمصار. ۷
افزون بر مقدمه تفاسير، در منابع علوم قرآنى نيز مبحث جمع قرآن جايگاهى ويژه دارد. حتى برخى از معاصران ، در اين زمينه به تأليفهاى مستقلى روى آوردهاند. در سدههاى اخير ، موضوع جمع قرآن از مهمترين مباحث مورد توجه خاورشناسان بوده است. تئودور نولدكه ، مستشرق آلمانى ، نخستين بار در فصل دوم كتابش ، تاريخ قرآن ، به مباحث جمع قرآن پرداخت. ۸
سپس رژى بلاشر نيز در بخشى از مقدمه ترجمهاش از قرآن، مباحث جمع قرآن را بررسى كرد.
اين روند ادامه داشت تا اين كه در تحقيقات اخير، جان بِرتون ، اختصاصاً در موضوع جمع قرآن ، كتابى با عنوان جمع و تدوين قرآن تأليف كرد.
به نظر مىرسد اين كوشش خاورشناسان ، با هدف تضعيف جايگاه والاى قرآن
1.المحرر الوجيز: ج۱ ص۴۹ - ۵۰.
2.مجمع البيان: ج۱ ص۴۲ - ۴۳.
3.تفسير القرطبى: ج۱ ص۴۹ - ۶۵.
4.غرائب القرآن: ج۱ ص۲۷ - ۲۸.
5.ر.ك : بيان المعانى: ج۱ ص۲۸ - ۳۰؛ آلاء الرحمن: ج۱ ص۱۷ - ۱۹؛ تفسير الطبرى: ج۱ ص۲۱ - ۲۲.
6.المصاحف: ص۱۱ - ۳۵.
7.المقنع فى رسم مصاحف الامصار: ص۲- ۹.
8.ر . ك : تاريخ قرآن، نولدكه : ص۲۳۶ - ۴۳۳.
