3. جامعيّت‏

قرآن، در حوزه رسالت خود، جامع است ^۱ و از بيان هيچ چيزى كه در هدايت انسان نقش داشته باشد، فرو گذار نكرده است:
(تِبْيَنًا لِّكُلِ‏ّ شَىْ‏ءٍ.^۲
تبيين كننده هر چيزى است).
گذشته از آيات قرآنى، پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و اوصياى ايشان نيز بر اين موضوع، شهادت داده‏اند. بزرگ‏ترين قرآن شناس ، يعنى پيامبر خدا - كه گيرنده وحى است - ، در حديثى، در باره جامعيّت اين كتاب آسمانى ، چنين مى‏فرمايد :
هُوَ الدَّليلُ يَدُلُّ عَلَى السَّبيلِ ، وَ هُوَ كِتابُ تَفصيلٍ وَ بَيانٍ وَ تَحصيلٍ ، هُو الفَصلُ ليسَ بالهَزلِ ، وَ لَهُ ظَهرٌ وَ بَطنٌ ، فَظاهِرُهُ حُكمُ اللَّهِ وَ باطِنُهُ عِلمُ اللَّهِ تعالى‏ ، فَظاهِرُهُ وَثيقٌ ، وَ باطِنُهُ عَميقٌ ، لَهُ تُخومٌ ، وَ على‏ تُخومِهِ تُخومٌ ، لا تُحصى‏ عَجائِبُهُ وَ لا تُبلى‏ غَرائِبُهُ ، فيهِ مَصابيحُ الهُدى‏ وَ مَنارُ الحِكمَةِ ، وَ دليلٌ علَى المَعرِفَةِ لِمَن عَرَفَ النَّصَفَةَ .^۳
قرآن، ره‏نمايى است كه راه را نشان مى‏دهد. قرآن، كتاب تفصيل و روشنگرى و تحصيل [حقايق‏] است. جداكننده ميان حق و باطل است و شوخى‏بردار نيست. ظاهرى دارد و باطنى. ظاهرش حكم [و دستور] خداست و باطنش علم خداوند متعال. پس ظاهر آن، محكم و استوار است و باطنش ژرفايى دارد و ژرفايش نيز ژرفايى دارد. شگفتى‏هايش بى‏شمارند و عجايب و غرايبش كهنه و تمام نمى‏شوند. چراغ‏هاى هدايت و پرتوگاه‏هاى حكمت، در قرآن اند. و براى كسى كه انصاف داشته باشد، راه‏نمايى به سوى معرفت و شناخت است.
امير مؤمنان عليه السلام - كه پس از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله آشناترين انسان با معارف والا و سازنده

1. اين كتاب آسمانى، معجزه جاويد پيامبر خاتم صلى اللَّه عليه و آله و معتبرترين سند رسالت ايشان و بلكه همه انبياى الهى است؛
2. اصلى‏ترين دليل حُجّيت سنّت، قرآن است؛
3. معارفى كه از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله و يا اهل بيت ايشان صادر شده‏اند، ريشه در قرآن دارند. ^۱
4. قرآن، معيار تشخيص صحت گزارش‏هاى حاكى از سنّت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام است. بر همين اساس ، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله در حديث متواتر ثقلين ، قرآن را بزرگ‏ترين امانت رسالت و «ثقل اكبر» ناميده است .

2. تحريف‏ناپذيرى‏

دومين ويژگى قرآن، آن است كه در طول زمان، دستْ‏خوشِ دگرگونى و تغيير (از قبيل افزودنى يا كاستنى) نشده است. نازل كننده اين كتاب، خود، بدين موضوع، گواهى داده است:
(إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحَفِظُونَ .^۲
ماييم كه ذكر (قرآن) را نازل كرديم و ما نيز نگهبان آن خواهيم بود) .
تاريخ مسلمانان و تلاش‏هاى صورت گرفته در حفظ، كتابت و قرائت قرآن كريم و ديگر دلايل مصونيت قرآن از تحريف - كه در اين شناخت‏نامه به تفصيل آمده‏اند - ^۳ نيز بر اين موضوع ، شهادت مى‏دهند.