گزارش‏دهنده مصاديق و نمودهاى گوناگون گم‏راهى است، به صورت جمع آمده است؛ ولى «نور»، كه كنايه از صراط مستقيم و هدايت الهى است، به صورت مفرد:
(اللَّهُ وَلِىُّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَوْلِيَآؤُهُمُ الطَّغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَتِ .¹
خداوند ولىّ كسانى است كه ايمان آوردند . آنان را از ظلمت‏ها به سوى خود مى‏برد . و آنان كه كافر شدند ، ولىّ آنها طاغوت است ؛ آنها را از خود به سوى ظلمت‏ها مى‏برند) .
جمله‏هاى اديبانه قرآن، منعكس كننده تفاوت‏هايى دقيق و حكيمانه است كه مايه شگفتى و شيفتگى سخن‏شناسان است؛ نظير اين آيتِ زيبا و ظريف:
(وَ إِنَّآ أَوْ إِيَّاكُمْ لَعَلَى‏ هُدًى أَوْ فِى ضَلَلٍ مُّبِينٍ .²
و ما يا شما ، بر هدايت يا در ضلالتى آشكاريم).
در آيه مورد اشاره ، همان طور كه مشاهده مى‏شود هدايت با حرف اضافه «عَلى» و ضلالت با حرف اضافه «فى» براى ظرفيت و فرود و درماندگى است. پس آن براى هدايت و اين براى ضلالت مناسب است.
به تعبير زمخشرى، انسان هدايت‏پيشه، گويى بر سمندى تيزتك نشسته و هر جا كه مى‏خواهد مى‏رود؛ اما شخص گم‏راه در ورطه تاريكى ژرفى فرو افتاده و نمى‏داند كه به كدام سو رو كند.³
دو صفت گونه‏گون براى زمين در اين دو آيه هم‏مضمون ، بر همين اساس است:
(وَ تَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَآ أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَآءَ اهْتَزَّتْ .⁴
زمين را (در فصل زمستان) خشك و مرده مى‏بينى. امّا هنگامى كه آب باران بر او