پژوهشى در باره اعجاز قرآن‏ - صفحه 13

فرو مى‏فرستيم به حركت در مى‏آيد).
(وَ مِنْ ءَايَتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خَشِعَةً فَإِذَآ أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَآءَ اهْتَزَّتْ . 1
و از آيات او اين است كه زمين را خشك (فرو افتاده) مى‏بينى؛ امّا هنگامى كه آب(باران) بر آن مى‏فرستيم به جنبش در مى‏آيد)
.
هر يك از دو آيه ، نشان‏دهنده ويژگى خاصّى براى زمين است. در سياق آيه نخست كه در باره رستاخيز و حشر مردگان و ساكنان آرام در گور است، واژه «هامده» كه رساننده مفهوم سكون و خفتگى است، مناسب است. و در بناى آيه دوم، كه محتواى سخن در باره عبادت، خضوع و فروتنى است، واژه «خاشعه»، كه در معناى فرو افتادگى و انقياد است، مناسب است.
به مضمون اين دو آيه بنگريد:
(وَلَا تَقْتُلُواْ أَوْلَدَكُم مِّنْ إِمْلَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ .2
و فرزندان خويش را به دليل فقر نكشيد؛ ما شما را روزى مى‏دهيم و آنها را)
.
(وَ لَا تَقْتُلُواْ أَوْلَدَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إِيَّاكُمْ .3
و فرزندان خويش را از ترس فقر نكشيد؛ ما آنها را روزى مى‏دهيم و شما را)
.
مخاطب آيه نخست، انسان‏نمايانى هستند كه با فقر دست به گريبان‏اند و به همين سبب دخترانشان را زنده به گور مى‏كنند؛ چرا كه مى‏فرمايد: «من املاقِ» يعنى از فرط فقر . از اين رو، روزى دادن به خودشان بر روزى دادن به فرزندانشان مقدم داشته شده است . اما روى سخن در آيه دوم، با قساوت‏مندانى است كه از بيم فقير شدن، دختران خويش را زنده به گور مى‏كنند؛ بدين جهت كه مى‏فرمايد: «خشيةَ املاقِ»؛ يعنى از ترس فقر. از همين روى، روزى دادن دختران را مقدم مى‏دارد چون

1.فصّلت : آيه ۳۹.

2.انعام : آيه ۱۵۱.

3.اسرا : آيه ۳۱.

صفحه از 67