از آن جا كه آفرينش جهان و انسان، حكيمانه و هدفمند است، عالم هستى ، ظرف كنش و واكنش است و افزون بر سراى آخرت ؛ در همين جهان نيز هر كسى دستاورد تلاش و نيك و بدِ رفتار و انگيزه‏هاى خويش را دريافت مى‏كند:
(أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى‏ * وَ أَن لَّيْسَ لِلْإِنسَنِ إِلَّا مَا سَعَى‏ * وَ أَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى‏ .¹
هيچ باربردارنده‏اى بار كس ديگرى را بر دوش نمى‏كشد . و اين كه براى انسان جز حاصل تلاش او چيزى نيست . و نتيجه تلاش او به زودى ديده خواهد شد) .
(إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا .²
اگر نيكى كرديد ، براى خودتان نيكى كرديد و اگر بد كرديد ، براى خودتان ) .
بر خلاف عهدين كه بخش اصلى حيات انسان يعنى معاد را در بوته نسيان سپرده و جايگاه روشنى براى آن ترسيم نكرده‏است، تصوير حيات ابدى و معادشناسى در قرآن ، برجستگى ويژه‏اى يافته و قريب يك‏سوم آيات قرآن كريم به اين موضوع سرنوشت‏ساز اختصاص يافته است. در پرتو بقاى روان و روحِ فناناپذير انسان، صحنه‏هاى حيات برزخى و زندگى رستاخيزى وى ، به شكلى اعجاب‏انگيز و غفلت‏زدا مطرح شده، هشداردهنده و ترغيب‏زايند كه در هيچ متن ديگرى سابقه ندارد:
(إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا * وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا * وَ قَالَ الْإِنسَنُ مَا لَهَا * يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا * بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى‏ لَهَا * يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِّيُرَوْاْ أَعْمَلَهُمْ * فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ * وَ مَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ .³
آن گاه كه زمين به لرزش شديد لرزانده شود ، و زمين بارهاى سنگينش را بيرون