ب - هماهنگى با فطرت و سرشت مشترك انسان: از جمله ويژگى‏هايى كه مى‏توان از خصوصيات معارف قرآن برشمرد، هماهنگى آنها با سرشت طبيعى و آفرينش فطرى همه انسان‏هاست. از همين روى ، اين مفاهيم ، از فراگيرى و جامعيت خاصى نسبت به همه نيازهاى ثابت و متغير براى همه مخاطبان انسانى با هر رنگ و نژاد، و در هر زمين و هر زمان برخوردار است (جامعيتِ همگانى، هميشگى و همه‏جايى):
(فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِى فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَ لِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَ لَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ .¹
روى خود را با گرايش تمام به حق ، به سوى اين دين كن ، با همان سرشتى كه خدا مردم را بر آن سرشته است . آفرينش خدا تغييرپذير نيست . اين است همان دين پايدار، ولى بيشتر مردم نمى‏دانند).
ج - واقع‏گرايى و اعتدال: در فاصله پهناور ايدئولوژى‏هاى آرمان‏گرايانه محض تا طبيعت‏پرستى خالص، قرآن اين هنر را از خود نشان مى‏دهد كه با نگرش واقع‏بينانه به حقيقت وجود انسان و سرنوشت طولانى وى، اهداف زندگى او را در يك طبقه‏بندى منظّمِ مقدّماتى، متوسط، عالى و نهايى، سامان و انتظام بخشد تا تمام استعدادهاى ذاتى او پرورش يابد و خاستگاه‏هاى وجودى او به شيوه‏اى معتدل و هماهنگ ارضا گردد.
بر اساس همين بينش واقع‏بينانه است كه از يك سو ، دنياگريزى و سركوب تمايلات طبيعى و مادى از نگاه قرآن مطرود است:
(قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِى أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَ الطَّيِّبَتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِىَ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ فِى الْحَيَوةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَمَةِ كَذَ لِكَ نُفَصِّلُ الأَْيَتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ .²
بگو: چه كسى زينت خدا را كه براى بندگانش آفريده و نيز روزى‏هاى پاك را حرام