777
بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث ج1

3 . اشكالِ سندى در روايت سعيد بن زيد

حديث «عشره مبشَّره» ، از دو راوى ، نقل شده كه يكى از آن دو ، سعيد بن زيد است كه خودش را در شمارِ ده بهشتىِ بشارت داده شده به بهشت ، آورده است . اين روايت به طرق مختلف زير ، از سعيد بن زيد ، نقل شده است :
طريق اوّل : از عبد الرحمان بن اَخنس ۱ . ۲
طريق دوم : از رياح بن حارث ۳ . ۴
طريق سوم : از زياد بن علاقه ۵ . ۶
طريق چهارم : از عبد الرحمان بن حميد ۷ . ۸
طريق پنجم : از عبد اللّه بن ظالم ۹ . ۱۰
طريق ششم : از ابو الطفيل ۱۱ . ۱۲
چنين سندى با ويژگى هاى ذكر شده ، حديث را از حدّ واحد بودن و ترديد در صدور آن ، خارج نمى كند .

1.سنن أبى داوود : ج ۴ ص ۲۱۲ ح ۴۶۴۹ .

2.او خود در كتب جرح و تعديل ، مستور شمرده شده و راوى از او يعنى محمّد بن طلحه هم توسّط ابن معين و ديگران ، تضعيف شده است (ر . ك : فتح المغيث : ص ۱۳۵ ـ ۱۴۵ ، تهذيب التهذيب : ج ۵ ص ۱۴۴) .

3.مسند ابن حنبل : ج ۱ ص ۳۹۷ ح ۱۶۲۹ .

4.اين روايت ، از متفرّداتى است كه نوه او از وى نقل كرده است و مضمون آن به صورت مضطرب ، نقل شده است .

5.المعجم الأوسط : ج ۴ ص ۳۳۹ ح ۴۳۷۴ .

6.طريق اين روايت ، واحد است و زياد بن علاقه هم منحرف از اهل بيت عليهم السلام بوده است (ر . ك : تهذيب التهذيب : ج ۲ ص ۲۲۷ الرقم ۲۴۴۶) . همچنين حسن بن صالح ، ذم هاى بسيار دارد (ر . ك : تهذيب التهذيب : ج ۱ ص ۵۵۴ ـ ۵۵۶) .

7.سنن الترمذى : ج ۵ ص ۶۴۷ ح ۳۷۴۷ .

8.وى به تصريح نسايى ضعيف شمرده شده است (ر . ك : الضعفاء و المتروكون : ص ۲۳۶) .

9.سنن أبى داوود : ج ۴ ص ۲۱۱ ح ۴۶۴۸ .

10.«روى عن البخارى و صرّح النسائى و الدارقطنى بعدم صحّة الطريق» (الضعفاء الكبير : ج ۲ ص ۲۶۷ . نيز ، ر . ك : فضائل الصحابة ، نسايى : ص ۲۸ ، العلل ، دارقطنى : ج ۴ ص ۴۰۹) .

11.المعجم الأوسط : ج ۲ ص ۲۸۹ ح ۲۰۰۹ .

12.«هذا الطريق من منفردات رواته» (المعجم الأوسط : ج ۲ ص ۲۸۹ ـ ۲۹۰) و «محمّد بن بكير الحضرمى صاحب الغرائب» (تهذيب التهذيب : ج ۵ ص ۵۰ الرقم ۶۷۹۴) .


بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث ج1
776

2 . اشكال سندى در روايت عبد الرحمان بن عوف

علاوه بر مسند ابن حنبل ، منابع ديگرى از اهل سنّت ، مانند : سنن الترمذى ، ۱ مسند أبى يعلى ، ۲ صحيح ابن حبّان ، ۳ السنن الكبرى ۴ و الآحاد و المثانى ۵ به اسناد خود ، حديثِ ياد شده را از عبد الرحمان بن عوف ، نقل كرده اند ؛ ولى هيچ يك از سندها صحيح نيست . ۶
افزون بر اين ، در اين اسانيد ، حديثِ ياد شده ، از حميد فرزند عبد الرحمان بن عوف ، نقل شده كه ولادتش سال 32 هجرى بوده ، ۷ در صورتى كه وفات پدرش در يكى از سال هاى 31، 32 و 33 گزارش شده است . ۸ بنا بر اين ، او پدرش را يا درك نكرده و يا در سنّ يك سالگى درك كرده است و بديهى است كه در اين سن ، امكان دريافت حديث وجود ندارد ، چنان كه روايت كودكى با اين سن ، به اتّفاقِ همه علما ، قابل قبول نيست . ۹

1.سنن الترمذى : ج ۵ ص ۶۴۷ ح ۳۷۴۷ .

2.مسند أبى يعلى : ج ۲ ص ۳۸۲ ح ۸۳۱ .

3.صحيح ابن حبّان : ج ۱۵ ص ۴۶۳ ح ۷۰۰۲ .

4.السنن الكبرى : ج ۵ ص ۵۶ ح ۸۱۹۴ .

5.الآحاد و المثانى : ج ۱ ص ۱۸۲ ح ۲۳۲ .

6.در سند روايت ، نام او ، «عبد العزيز بن محمّد بن عبيد الدراوردى» آمده است . در كتب رجالى اهل سنّت ، در باره او چنين آمده است : «عبد العزيز بن محمّد بن عبيد الدراوردى أبو محمّد المدنى ، كان ثقة كثير الحديث يغلط» (الطبقات الكبرى : ج ۵ ص ۴۲۴ ، تهذيب الكمال : ج ۱۸ ص ۱۸۷ الرقم ۳۴۷۰) . ابن حجر گفته است : «صدوق ، كان يحدّث من كتب غيره فيخطى» (تقريب التهذيب : ص ۶۱۵) . نسايى گفته است : «ليس بقوى و قال أبو زرعة : سيئ الحفظ» (تهذيب التهذيب : ج ۳ ص ۴۴۸ الرقم ۴۸۲۵) .ابو حاتم نيز گفته است : «لا يحتجّ به» (ميزان الاعتدال : ج ۲ ص ۶۳۴ الرقم ۵۱۲۵) .

7.ر . ك : الغدير : ج ۱۰ ص ۱۲۲ .

8.الاستيعاب : ج ۲ ص ۳۹۰ الرقم ۱۴۵۵ ، تهذيب الكمال : ج ۱۷ ص ۳۲۸ الرقم ۳۹۲۳ .

9.ر . ك : تدريب الراوى : ص ۲۶۵ .

  • نام منبع :
    بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث ج1
تعداد بازدید : 52576
صفحه از 798
پرینت  ارسال به