10 . تكذيب حديث به وسيله امام على عليه السلام

نكات ياد شده ، هنگامى كه در كنار گزارش امام على عليه السلام در جريان جنگ جمل ـ كه به شدّت ، حديث «عشره مبشَّره» را تكذيب فرمود ـ قرار مى گيرد ، هر پژوهشگر منطقى اى را به يقين مى رساند كه حديث «عشره مبشَّره» نادرست است . متن گزارش ، چنين است كه سُلَيم بن قيس مى گويد :
هنگامى كه امير مؤمنان عليه السلام در جنگ جمل با اهل بصره برخورد كرد ، زبير را صدا زد كه : «به سوى من بيا» . زبير به همراه طلحه بيرون آمد . على عليه السلام به آنها فرمود : «شما دو تن و همه صاحبان دانش از خاندان محمّد ، و عايشه دختر ابو بكر ، مى دانيد كه همه اهل جمل ، بر زبان پيامبر صلى الله عليه و آله نفرين شده اند و ناكام ، كسى است كه دروغ بندد» .
آن دو گفتند : چگونه نفرين شده ايم ، در حالى كه ما بدرى و بهشتى هستيم؟!
على عليه السلام فرمود : «اگر يقين داشتم كه شما بهشتى هستيد ، هرگز جنگيدن با شما را روا نمى دانستم» .
زبير گفت : آيا خبر سعيد بن عمرو را نشنيده اى كه از پيامبر صلى الله عليه و آله شنيده كه مى فرمود : «ده نفر از قريش ، در بهشت اند»؟
على عليه السلام فرمود : «اين را شنيدم كه عثمان در زمان خلافتش حديث مى كرد» .
زبير گفت : آيا آن را دروغ بستن بر پيامبر صلى الله عليه و آله مى دانى؟
على عليه السلام فرمود : «تو را از چيزى خبردار نمى كنم ، مگر آن كه نام آنها را ببرى» .
زبير گفت : ابو بكر ، عمر ، عثمان ، طلحه ، زبير ، عبد الرحمان بن عوف ، سعد بن ابى وقّاص ، ابو عبيدة بن جرّاح و سعيد بن عمرو بن نفيل .
على عليه السلام فرمود : «نُه نفر شمردى . پس دهمى كيست؟» .
گفت : تو .
على عليه السلام فرمود : «اقرار كردى كه من از اهل بهشتم ؛ ولى آنچه را در باره خود و يارانت ادّعا كردى ، من نمى پذيرم و منكِر آن هستم» .
زبير گفت : آيا آن را دروغ بستن بر پيامبر صلى الله عليه و آله مى پندارى؟
فرمود : «دروغ نمى پندارم ؛ بلكه سوگند به خدا ، يقين دارم» و سپس فرمود : «سوگند به خدا ، برخى از افرادى را كه نام بردى ، در تابوتى در قسمتى از يك گودال در پايين ترين جاى جهنّم هستند . بر اين گودال ، سنگى است كه وقتى خدا مى خواهد آتش جهنّم را فروزان كند، اين سنگ را بر مى دارد . من ، اين را از پيامبر صلى الله عليه و آله شنيدم. [اگر نمى پذيرى ، ]خدا تو را بر من پيروز كند و خونم را به دست تو بريزد ، وگرنه خدا مرا بر تو و يارانت پيروز كند و خون شما را به دست من بريزد و روح شما را زودتر به آتش برساند!» .
آن گاه زبير باز گشت ، در حالى كه اشك مى ريخت . ^۱

8 . برخى شواهد تاريخى بر نادرستى حديث

يكى از نكات بسيار مهم در ارزيابى حديث «عشره مبشَّره» ، اين است كه بسيار بعيد است كه سعيد بن زيد در دوران حيات پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، اين حديث را از ايشان شنيده ، ولى آن را در دوران خليفه اوّل و دوم و سوم ، بازگو نكرده باشد .
شاهد اين مطلب ، آن است كه خليفه اوّل در جريان سقيفه به آن استناد نكرد ، در صورتى كه به امورى كم اهمّيت تر از اين موضوع ، استناد نمود .
همچنين اگر اين حديث ، صحّت داشت و در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده بود ، هنگامى كه عثمان در محاصره قرار گرفت ، به آن استناد مى كرد و بسيارى از بزرگان مهاجر و انصار ، از جمله طلحه و زبير ـ كه طبق اين حديث ، خود ، جزو ده بهشتىِ بشارت داده شده به بهشت اند ـ اقدام به محاصره و قتل او نمى كردند ، و يا براى پيشگيرى از قتل وى ، به آن استناد مى شد ، در حالى كه در هيچ يك از مصادر تاريخى ، به چنين مواردى اشاره نشده است .

9 . توجّه به عملكرد افراد بشارت داده شده

همان طور كه در آغاز اين گفتار گفتيم ، ارزيابى عملكرد افرادى كه بهشتى بودن آنها گزارش شده ، روشن ترين قرينه صحّت يا بطلان گزارش است . بر اين اساس ، با توجّه به عملكرد شمارى از كسانى كه در اين حديث ، بهشتى معرّفى شده اند ، قطعا نمى توان صحّت آن را تأييد كرد .