حزين لاهيجى

از کتاب دانشنامه امام مهدی(ع):
شيخ محمّد على بن محمّد بن ابى طالب حزين لاهيجى، در سال ۱۱۰۳ ق، در اصفهان متولّد شد. اجداد وى از لاهيجان بودند. وى منطق، فقه و حديث را نزد پدرش خواند و هيئت، طب و هندسه را در محضر فضلاى اصفهان آموخت. او در پى هجوم افغان‏ها بر اصفهان، خانواده‏اش را از دست داد و خود در سال ۱۱۳۵ ق، از اصفهان گريخت و پس از مدتى سرگردانى به سفر مكّه رفت. وى از شهرهاى نواحى يمن، بغداد، كرمانشاه، كردستان، آذربايجان و تهران، ديدن كرد و سپس به اصفهان برگشت. وى در سال ۱۱۴۶ ق، به هندوستان رفت و تا آخر عمر، همان جا ماند و در شهر بَنارِس، دفن شد. آثار مشهور وى: تذكره حزين، تاريخ حزين و كليّات اشعار حزين است .

شعر او در مورد حضرت مهدی(ع):

تا در چمن اين سروِ برازنده چمان است                       چيزى كه به دل نگذرد اندوه خزان است

چشمش نشد از دولت ديدار تو محروم                         پيداست كه آيينه ز صاحبنظران است

اى پرده نشين دل و جان! در ره شوقت                        اين مَطلع فرخنده مرا وِرد زبان است

تا ديده ز دل ، نيم قدم ره به ميان است                        از پرده بر آ! چشم جهانى نگران است

محروم مَهِل ، ديده امّيد جهان را                    اى آن كه حريمت ، دل روشنْ گهران است

بى روى تو در ديده بوَد خار نگاهم                 بى وصف تو جان در تن من بار گران است

افسر به سر دولت بدخواه تو ، تيغ است                        اختر به دل تيره خصم تو ، سنان است.[۱]

و نيز از اوست :

امام اُمَم ، صاحبِ عصر ، مهدى                     كه نامش علَم شد به مشكل گشايى

فلك ، كرده هر صبح با كاسه مهر                    ز دربار دُردى كشانش ، گدايى

در انديشه چون بگذرد ، پاىْ بوسش                سخن آيد از خامه بيرون حنايى!

ز تشريف ابر كفَش در بهاران                         كند شاهد غنچه گلگون قبايى

ز گَرد سُم دشتْ پيما سمندش                       برَد ديده مهر و مه ، روشنايى

خديوا! به طور سخن آن كليمم                       كه كلكم عَلَم شد به معجزْنمايى

به بلبل چه نسبت نوا سنجى اَم را؟                  منم شهرىِ عشق و او روستايى!

ز خورشيد تابانِ داغِ دلِ من              بود بزم افلاك را ، روشنايى

به وصفت فرو مانده غوّاص فكرم                   كه بار آرد انديشه ، حيرتْ فزايى

فلك ، شش جهت مى زند چار نوبت               به نام تو ، كوس مظفّرْلوايى

جدايى ز خاك درت نيست ممكن                  كزو ديده ام جذبه كهربايى

لبم چون صدف پيش فيض تو باز است                        ز ابر كفَت ، قطره دارم گدايى

نباشد به درد تو گر آشنا، دل                         ميان تن و جان مباد آشنايى!

مرا عشق سركش ، زند شعله در دل                 مرادى ندارم ز مدحتْ سرايى.[۲]

و نيز از اوست :

اى يوسف مصر از تو گرفتار محبّت                 عيسى به تمنّاى تو بيمار محبّت

در راه غمت هست به كف، جان جهانى                        گرم است به سوداى تو بازار محبّت

تاريك تر از شب بود از هجر تو روزم              اى روشنىِ ديده بيدار محبّت

درياب دلم را به ته جرعه نگاهى                     اى ساقىِ پيمانه سرشار محبّت

در وادىِ آسودگى ام وانگذارى                       رحمى به من اى قافله سالار محبّت

بر سر نرود شمع صفت افسر داغم                  بر سر زده ام لاله گلزار محبّت

تا سر نشود خاك سر كوى تو ما را                  آسان نشود عقده دشوار محبّت

افغان اسيران نبرد راه به جايى                       اين نغمه تراود ز رگ تار محبّت

شيرازه اوراق دو عالم بود از عشق                   پشت دو جهان است به ديوار محبّت

نگرفت «حزين» كس به جوى دين و دلت را                   اى مايه كساد سر بازار محبّت.[۳]

از کتاب سروده های مهدوی:

(۱)

در صبح عارض از خط مشکین، نقاب کش
این سرمه را به چشم  تَر آفتاب کش

زآن پیش تر که زخم اجل، کارگر شود
مطرب! بیا و زخمه به تارِ رَباب کش

غرق عَرَق، چنین رُخ نازآفرین چراست؟
جانا! تو را که گفت که از گل، گلاب کش؟

ای چرخ! دست فتنه بلند است، خویش را
زیر لوای خسرو عالی جناب کش

مهدی بگو و از شرف نام نامی اش
طغرای فخر، بر ورق آفتاب کش

صهبای ذکر دوست، خِرد سوز شد «حزین!»
آتش شو، از جگر، نفس شعله تاب کش

بت خانه در مدینه اسلام، کِی رواست؟
لات و هُبَل بر آر و به دار عِقاب کش

گَرد خجالت از رُخ ما عاصیان بشوی
خط بر صحیفه عمل ناصواب کش
(۲)

تا در چمن این سور برازنده، چمان است
چیزی که به دل نگذرد، اندوه خزان است

چشمش نشد از دولت دیدار تو محروم
پیداست که آیینه ز صاحب نظران است

ای پرده نشین دل و جان در ره شوقت
این مطلع فرخنده، مرا وِرد زبان است

تا دیده ز دل، نیم قدم ره به میان است
از پرده برآ! چشمِ جهانی نگران است

محروم مَهِل، دیده امید جهان را
ای آن که حریمت، دل روشن گهران است

بی روی تو در دیده بُوَد خار، نگاهم
بی وصف تو جان در تن من، بار گران است

افسر به سرِ دولت بدخواه تو، تیغ است
اختر به دل تیره خصم تو، سنان است

کودک به رَحِم، فضل تو را شاهد عدل است
مادر به شکم، خصم تو را مرثیه خوان است

گشت از اثر عدل تو کار دو جهان، راست
گر پیچ و خمی هست، به زلفین بتان است

دست قَدَر امروز، در آن قبضه تیغ است
پشت ظفر امروز، بر آن پشتِ کمان است

برق است عنان تو و کوه است رکابت
آن، بس سبُک افتاده و این، بس که گران است

گو تا که از این کهنه  دَمَن، گَرد بر آرَد
فرخنده سمند تو که چون سیل، دمان است

آن آینهْ اندام که در جلوه گری ها
خاک قدمش، سرمه صاحب نظران است

بلبل نکشد پا ز سراغ گل و گلشن
آه از سر کوی تو که بی نام و نشان است

مستانه اگر نکته سرایم، عجبی نیست
کی ساغر عشق تو کم از رطل گران است؟

گلزار نگردد تهی از ناله بلبل
پیوسته ثنای تو مرا وِرد زبان است

پیمانه مستان تو بی باده مبادا
تا غنچه در این باغ ز خونابه کشان است.