پنج . نقش برادرىِ دينى در تأسيس حكومت اسلامى

بر پايه متون دينى اى كه در اين بخش خواهد آمد ، پيامبر صلى الله عليه و آله براى منسجم كردن هواداران خود ، دو بار از طرح پيوند برادرى بهره گرفت : يك بار قبل از هجرت (در مكّه) و بار دوم ، پس از هجرت به مدينه .
اين اقدام سياسى ـ الهى ، بخصوص پس از هجرتِ مسلمانان به مدينه ، در تأسيس نخستين حكومت اسلامى ، نقشى بنيادين داشت ؛ زيرا جامعه اسلامى ، از يك سو با خطر مشركان قريش و عموم بت پرستان و همچنين ، خطر يهود مدينه ـ كه در داخل و خارج شهر ، زندگى مى كردند و ثروت و امكانات فراوانى داشتند ـ مواجه بود و از سوى ديگر ، نيروهاى تازه مسلمان ، دچار از هم گسيختگى بودند ، دو طايفه اوس و خزرج ، با هم دشمنى و كينه ديرينه داشتند و ميان مهاجران و انصار ، از نظر فكرى و فرهنگى ، اختلاف وجود داشت .
در اين جا بود كه آيه اخوّت: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ ؛^۱در حقيقت ، مؤمنان ، برادران [يكديگر] اند» نازل شد و پيامبر اسلام ، با الهام الهى ، همچون سياست مدارى پخته و كار آزموده ، با به كارگيرى مجدّد طرح برادرىِ دينى ، ميان مسلمانان و بويژه مهاجران و انصار ، وحدت سياسى و معنوى ايجاد كرد و بدين سان بر معضل اختلافات داخلى فائق آمد و با انسجام پيروان خود در برابر دشمنان اسلام حكومت اسلامى را بنيان نهاد.
اجراى اين طرح ، بدين گونه بود كه روزى در يك انجمن عمومى ، ايشان رو به هواداران خود كرد و فرمود: «دوتا دوتا با يكديگر برادر شويد» . ^۲ در تواريخ اسلامى ، مشخّصات كسانى كه با هم برادر شده اند ، ضبط شده است و زيباترين انتخاب ، انتخاب شخص پيامبر صلى الله عليه و آله بود كه امام على عليه السلام را به برادرى خود ، انتخاب كرد و در اين باره فرمود:
أنتَ أخى فِى الدُّنيا وَ الآخِرَةِ .^۳
تو ، برادر من در دنيا و آخرتى .
بر اساس متون تاريخى و حديثى ، يكى از آثار برادرىِ دينى ، در آغاز ، ارث بردن از يكديگر بود كه پس از قوّت يافتن اسلام ، اين حكم ، نسخ گرديد . ^۴