واعظ قزوينى

واعظ قزوينى

از شاعران و علمای عصر صفویه

از کتاب دانشنامه امام مهدی(ع):
محمّد، ملقّب به رفيع الدين، معروف به واعظ قزوينى، فرزند ملّا فتح اللَّه در سال ۱۰۲۷ق در صفى آباد قزوين به دنيا آمد. از شعرا و علماى بزرگ دوره صفويه است كه در فنون شعر و ادب از كم نظيران روزگار خود به شمار مى رفت. وى در علوم معقول و منقول، فقه و تفسير و وعظ و خطابه توانايى كامل داشت. كتاب هاى ابواب الجنان، ديوان، الموعظة و الحملة الحيدرية، از آثار اوست. وفات واعظ قزوينى، حدود سال ۱۰۸۹ ق اتفاق افتاده است (دانش نامه شعر مهدوى : ج ۱ ص ۱۷۰).

شعر او در مدح امام مهدی(ع):

حجّت حق ، نور مطلق ، صاحب الأمر آن كه او               بحر زخّار امامت راست موج واپسين

هستىِ نُه آسمان ، از بهر ذات پاك اوست                      چون وجود حلقه انگشتر از بهر نگين

نور پاكش گر فشردى بر بساط روز پاى                        شب فسردى همچو خون مرده در زير زمين

روز ، آن روز است كآن خورشيد تابان سر زند                دولت ، آن دولت كه او باشد شه تخت زمين

غايبانه عرض حال خويشتن تا كى كنم؟                        رو به رو خواهم كه گويم حال دل را بعد ازين

دامن عهد ظهورت كو كه تا آيد برون               ناله ها از استخوانم همچو دست از آستين

چون تو يكتا گوهرى گم كرده ، مى گردد از آن              آسمان ، غربال در كفْ روز و شب گِرد زمين

كى شود - يا رب - كه آرى پاى دولت در ركاب                         چتر شاهى بر سر از بال و پرِ روح الأمين

يكّه تاز ظلم ، ميدان جهان را بسته است                       هست خالى جايت - اى لشكرشكن - در روى زين

تا نيايد دامن عهدت به كف ، ايّام را                كى تواند پاك شد از گرد بدعت روى دين؟

همچو شخص چشم بر راهى كه بر تَل ها رود                 رفته عيسى در رهت ، بر آسمان چارمين

چون صف مژگانِ چشمِ كور مى آيد به چشم                 بى تو صف هاى نماز ، اى پيشواى شرع و دين!

همچو نور ديده ها ، از پرده بيرون نِهْ قدم                      اى تو نور ديده هاى اوّلين و آخرين!

بحر از هر موج دارد مصرعى در شأن تو                       قطره ما چون كند با مَدحت اى شاه گزين؟!

بر نيامد از سخن ، كارى كه من مى خواستم                  دست شوق ما و دامان خموشى بعد ازين

همچنان كز جيب شب ، خورشيد تابان سر زند               همچنان كز خواب نگشايند چشم ، اهل زمين

سر زند - يا رب - ز شرق غيب ، مهر ذات تو               تا شود بيدار ، بخت شيعيان دلْ حزين.[۱]

از کتاب سروده های مهدوی:

نیست در اقلیم هستی، ای دل محنت قرین!
آن قدر شادی که کس خندد به وضع آن و این

پیش عاقل، یک دل پُردرد باشد، گوی چرخ
نزد دانا، یک رُخ پُرگَـــرد، پهنـای زمیـن

چون فریدون یا سکــندر یا ســلیمان گر شوی
کو فریدون؟ کو سکندر؟ کو ســلیمان؟ کــو نگین؟

حجّت حق، نور مطلق، صاحب الأمر، آن که او
بحر زخّار امـامت راست موج واپـسین

هستی نُه آسمان، از بهر ذات پاک اوست
چون وجود حلقه انگشتر از بهر نگین

نور پاکش گر فشردی بر بساط روز، پای
شب فسردی همچو خون مُرده در زیر زمین

روز، آن روز است کآن خورشید تابان، سر زند
دولت، آن دولت که او باشـد شهِ تخت زمین

دامن عهد ظهورت کو که تا آید برون
ناله ها از استخوانم همچو دست از آستین؟

کی شود یا رب که آری پای دولت در رکاب
چتر شاهی بــر سر از بال و پــر روح الأمـین؟

یکّه تاز ظلم، میدان جهان را بسته است
هست خالی جایت  ای لشکرشکن در روی زین.


[۱] سيماى مهدى موعود در آئينه نشر فارسى: ص ۱۰۳، به نقل از: ديوان ملا محمّد رفيع واعظ قزوينى : ص ۵۲۰ - ۵۲۶ .