توضیحی در مورد عدل خداوند - صفحه 10

به صاحب حق» ، در مقابل ظلم به معناى «تجاوز به حقوق ديگران» است .
شيخ مفيد رحمه الله در تبيين عدل خداوند مى گويد :
[عدل،] مجازات عمل به اندازه استحقاق ، و ستم ، جلوگيرى از حقوق است . خداوندِ والا ، دادگر و بزرگوار و بخشنده و با فضل و مهربان است و ضامن جزا دادن به خاطر كردارها و عوض دادن به خاطر درد و رنج هاى ابتدايى [كه محصول گناه نيستند،] است و پس از آن ، وعده تفضّل زيادترى از جانب خود داده است . ۱
بديهى است كه تعريف نخست ، عام و اين تعريف ، خاص است . در واقع ، اين معنا، مصداقى از مصاديق عدل به معناى اوّل است . البتّه در مباحث عدل خداوند ، عمدتا همين معناى دوم ، مقصود است كه بر اساس آن ، عدل ، در عرض ساير صفات خداوند متعال قرار مى گيرد و فضل او ، چيزى جدا از عدل اوست . بنا بر اين ، احاديثى كه آثار عدل خداوند را از آثار فضل او تفكيك مى كنند، ۲ ناظر به اين معنا هستند .

هفت . عدل خداوند از ديدگاه اشاعره

از ديدگاه اماميّه و معتزله، «حُسن» و «قُبح» ، ذاتى اند و عقل ، توان تشخيص آنها را دارد (چرا كه عقل، عدل را نيكو و ظلم را قبيح مى داند) و ساحت قدس خداوند ، منزّه از ارتكاب فعل قبيح است .
در برابر ، اشاعره مى گويند كه «حسن» و «قبح» ، اعتبارى اند و عقل ، توان تشخيص آنها را ندارد ؛ بلكه از طريق شرع بايد حسن و قبح را تشخيص داد .

1.تصحيح الاعتقاد : ص ۱۰۳ .

2.ر . ك : دانش نامه عقايد اسلامى : ج ۷ ص ۲۰۵ (پروردگارا! با فضلت با ما رفتار كن ، نه با عدلت).

صفحه از 16