سازگارى ندارند ،^۱ در ضمير ناخودآگاه و عمق جان انسان ، نگرانى توليد مى‏كنند و باعث درد و رنج مى‏شوند . در روايتى از امام على عليه السلام آمده :
فَالمُتَمَتِّعونَ مِنَ الدُّنيا تَبكي قُلوبُهُم وَإِن فَرِحوا ، وَيَشتَدُّ مَقتُهُم لِأَنفُسِهِم وَإِن اغتُبِطوا بِبَعضِ ما رُزِقوا .^۲
برخورداران از دنيا دل‏هاشان گريان است ، هر چند [به ظاهر] شاد باشند و از خويشتن سخت بيزارند ، گرچه به سبب پاره‏اى از آنچه از دنيا نصيبشان شده ، مورد غبطه ديگران باشند .
به عكس ، انسان‏هايى كه در مكتب اسلام پرورش يافته‏اند ، حتّى در شرايط سخت زندگى ، نگرانى ندارند ؛ بلكه در عمق جان ، احساس رضايت و شادى مى‏نمايند . بنا بر اين ، براى دستيابى به بهترين الگوى شادى ، پرهيز از شادى‏هاى ناروا و باطل ، ضرورى است .
پيش از اين نيز توضيح داديم كه تصحيح بينش در ارتباط با شناخت عوامل شادى و غم ، و واقع‏گرايى در غم‏ها و شادى‏ها ، نخستين اقدام لازم جهت درمان غم‏هاى بيهوده است .^۳ همه مواردى كه در فصل نهم تحت عنوان «شادى‏هايى كه اندوه در پى مى‏آورند» آمده ، در واقع ، نمونه‏هايى از خطاهاى انسان در تشخيص عوامل شادى‏آفرين و حزن‏آوراند . به سخن ديگر ، شادى‏هاى نكوهيده ، شادى كاذب است و اگر انسان ، ديده واقع‏بين داشته باشد ، مى‏داند نه تنها شادى در اين موارد ، روا نيست ، بلكه به حكم عقل ، اندوه بايد جايگزين شادى گردد .

5 - 3 - 1 . شاد شدن براى رو آوردنِ دنياى نكوهيده‏

از نظر اسلام ، لذايذ دنيوى ، به دو دسته تقسيم مى‏شوند : لذّت‏هايى كه مقدّمه نشاط