است از: بسترسازى براى تكامل و يا انحطاط اختيارى انسان . ۱
حكمت آزمايش خداوند
با تأمّل در معناى «آزمايش» الهى ، حكمت آن نيز مشخّص مى گردد . حكمت آزمايش و هدف اصلى آن، رشد و شكوفايى استعدادهاى انسان است. البتّه ممكن است انسان از اراده خود، سوء استفاده كند و در اين آزمايش، مردود شود و به جاى راه تكامل ، راه انحطاط خود را طى نمايد . بنابراين ، آنچه در قرآن و احاديث اسلامى در باره حكمت آزمايش الهى آمده (مانند : نمايان شدن باور قلبى به اسلام و ميزان خلوص و نيرومندى آن ، آشكار شدن تقوا و ميزان خلوص و نيرومندى آن ، آشكار شدن تقوا و ميزان فرمانبرى از خداوند متعال ، آشكار شدن كسانى كه از كمالات بيشترى برخوردارند و ...) ۲ ، همگى ناظر به هدف اصلى آزمايش الهى يعنى تكامل اختيارى انسان اند .
آزمايش ، سنّت فراگير و مستمرّ خداوند
با در نظر گرفتن معنا و حكمت «آزمون» الهى ، مشخّص مى گردد همه موجوداتى كه از اراده و اختيار برخوردارند و تكامل آنها ، اختيارى است ، براى رسيدن به هدف آفرينش خود، راهى جز آزمايش ندارند . از اين رو ، امتحان، از جمله سنّت هاى قطعى و فراگير و مستمرّ الهى است . ۳ قرآن كريم در باره فراگير و جارى اين سنّت در مورد همه انسان ها مى فرمايد :
1.گفتنى است كه اين معنا ، حكمت اصلى آزمون الهى است و حكمت هاى ديگرى نيز مى توانند بر آن مترتّب شوند كه حكمت هاى فرعى اند ، مانند: تبيين جايگاه انسان كامل يا ابليس براى فرشتگان .
2.رجال النجاشي ، ص ۳۸ ، الرقم ۷۸ ؛ نقد الرجال ، ج ۵ ، ص ۴۲ ، الرقم ۳ .
3.ر.ك : ص ۴۴۵ (فصل يكم : آزمايش ، قانون الهى ) .
