صحیفه سجادیه از چند جنبه برای ما اهمیت دارد؛ بالأخره یکی از میراث‌های حدیثی ائمه اطهار علیهم‌السلام است که به دست ما رسیده و می‌توان گفت این میراث حدیثی امام سجاد (ع) غیر از دو نفر که در طبقه اول هستند مابقی افراد در حفظ و پاسداشت این میراث حدیثی، تلاش فراوانی داشته‌اند. دو نفر اول هم تلاش کردند اما آنها ناشناخته‌اند و سایر افراد کاملاً شناخته شده‌اند.
نکته دوم اینکه؛ کمتر میراث حدیثی است که حتی نسبت به حفظ الفاظ آن به صورت دقیق در طول این 13-14 قرن برای آن تلاش شده باشد که به دست ما برسد.
آیا غیر از شیعه، سایر فرقه‌ها و ادیان نیز توجهی به صحیفه سجادیه داشته‌اند؟
میراث حدیثی صحیفه سجادیه علاوه بر شیعه، در میان زیدیه و یک دعای آن را هم در میراث اهل تسنن داریم و این بیانگر آن است که این کتاب در قدیم واقعاً مورد توجه همگان بوده است. صحیفه سجادیه، انصافاً تنها کتاب دعا نیست بلکه همان‌طور که بسیاری از بزرگان هم تأکید کردند کتابی است است که معارف زندگی‌ساز را در اختیار ما قرار می‌دهد یعنی مهارت‌های زندگی، مهارت‌های مبارزه با اضطراب و ناآرامی. مهارت‌های ارتباط با خدا، مهارت‌های ارتباط با مردم و ... همه اینها را انسان می‌تواند در صحیفه سجادیه ببیند.
نکته لطیفی که در این جا وجود دارد صحیفه سجادیه چون کتاب دعایی بوده از دسترسی و تحریف افراد تا اندازه زیادی مصون بوده است چون انگیزه‌ای برای جعل و دستبرد به آن نداشتند بر همین اساس صحیفه سجادیه برای ما بسیار اهمیت دارد.
اهمیت دیگر این کتاب شریف، عالمانی است که سال‌ها به کتاب صحیفه سجادیه توجه کردند، می‌توان گفت ما هیچ کتابی را مانند صحیفه سجادیه نداریم که ببینیم 10 نفر عالم بزرگ همانند شهید اول، پدر شیخ بهایی، شیخ بهایی، مرحوم مجلس اول از روی آن کتاب، رونویسی کرده باشند یعنی نسخه‌ای به خط آن وجود داشته باشد و این نشان می‌دهد برای حفظ و نگه داشت صحیفه سجادیه تلاش فراوانی صورت گرفته که برای ما بسیار مهم است.
* بیان راهکارهای عملی از سوی امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه
«صحیفه سجادیه» غیر از دعا و نیایش، در چه زمینه‌هایی می‌تواند برای ما راهگشا باشد؟
صحیفه سجادیه از معدود کتاب‌هایی است که برای حالات مختلف، برای زمان‌های مختلف ما و برای برخی از مکان‌ها، دستورالعمل دارد؛ شما در حالت بیماری باشید در صحیفه سجادیه دعا است، در حالت بدهکاری و قرض باشید که واقعاً دنیا به شما فشار آورده در صحیفه سجادیه دعا هست در حالت اضطراب و ناامیدی و اندوه باشید در صحیفه سجادیه دعاست. در حالتی باشید که خدای ناکرده خبر مرگ دوستانتان را داده باشند در صحیفه سجادیه دعاست و تمام این دعاها فقط به حالت مُسّکن نیست.
در همه دعاهای صحیفه سجادیه علاوه بر حفظ آرام‌بخش که به ما عطا می‌کند کلیه این دعاها همراه با راهکار هم است. در دعای سی‌ام که برای بدهکاری است حضرت وضعیت زیبایی از حالت آدم بدهکار بیان می‌کند و می‌گوید آدم بدهکار، ناآرامی در شب دارد، فکرش پراکنده و پریشان است بعد از اینکه درخواست‌هایی از خداوند دارد راهکارهای عملی را هم بیان می‌کند.
حضرت در این دعا از خداوند می‌خواهد که اگر بدهکاری ما برطرف نشد، همنشینی با فقرا را محبوب و دوست داشتنی ما گردان که یک راهکار عملی بسیار زیبا است یعنی اگر من واقعاً به کسی بدهکار هستم و خودم خیلی بیچاره‌تر هستم با آنها نشست و برخاست کنم خود این نسشت و برخاست، مرا درمان می‌کند سبب میشود واقعاً تلاش خود را شروع کنم و ببینم که بدتر از من هم خیلی‌ها وجود دارند.
جملاتی در صحیفه سجادیه است که باعث میشود تمام رفتارهای ما درست شود از جمله دعای چهلم که حضرت می‌فرماید: خدایا ما را در اعمال شایسته فراوانی آن چنان قرار بده که مرگ را با همه نزدیکی‌اش دیر بشماریم. یعنی ما در یک کاری، کارمان را درست انجام دهیم و اگر قرار است کار ما را بازرسی کنند مدام این پا و آن پا می‌کنیم که زودتر به ما پاداش دهند در حالی که فردی که کارش را خوب انجام نداده از خدا می‌خواهد که فردا، دیرتر بیاید.
حضرت با این جمله دعا می‌خواهد به ما بگوید افراد باید طوری باشند که در لحظه لحظه عمرشان، در دقیقه دقیقه عمرشان به گونه‌ای رفتار کنند که آن چنان سرشار از عمل شایسته باشند که اگر خبر مرگشان را به آنها دادند خیلی هم دوست داشته باشند و از شنیدن خبر مرگشان به هیچ وجه ناراحت نشوند. این موارد در صحیفه سجادیه فراوان است و فکر می‌کنم جای کار دارد.
* عکس‌العمل یک مسیحی کاتولیک به دعاهای صحیفه
متأسفانه رویکرد ما به صحیفه سجادیه، رویکرد فرد محور است و کمتر در مجامع عمومی، صحیفه سجادیه مورد توجه قرار می‌گیرد؟
فکر می‌کنم برای این است که صحیفه سجادیه به خوبی برای ما معرفی نشده است و گرنه اتفاقاً صحیفه سجادیه را فرد روشنفکری که با دعا هم زاویه داشته و انس با دعا نداشته خوانده است عاشق آن شده است از جمله دکتر شریعتی؛ دکتر شریعتی در میان مردم ما یک آدمی نیست که مشغول دعا باشد اما همین دکتر شریعتی وقتی کتاب «الکسیس کارل» را خوانده سپس صحیفه سجادیه را می‌خواند. مشاهده می‌کنیم در انتهای کتاب «نیایش» بخشی دارد با نام «زیباترین روح پرستنده»، آن چنان از صحیفه سجادیه تجلیل کرده که دعای اول آن را نیز شرح داده است.
همچنین خانم «آنه ماری شیمل» فردی آلمانی و مسیحی کاتولیک، وقتی با صحیفه سجادیه آشنا شد، عاشقش شد و درباره صحیفه سجادیه مطلب نوشته است ماجرای جالبی دارد؛ وی می‌گوید وقتی مادرم در بیمارستان بستری بود من همین قسمت‌های صحیفه را بردم بیمارستان و مشغول ترجمه آن بودم. مادرم یک هم اتاقی داشت که او نیز فردی کاتولیک و بسیار متعصب بود. وقتی متوجه شد من دعای یک فرد مسلمان را ترجمه می‌کنم ناراحت شد آنه ماری شیمل چند برگه از این دعا را در اختیار وی قرار می‌دهد و روز بعد هم اتاقی مادرش که این دعا را می‌خواند بسیار عاشق صحیفه سجادیه میشود.
به نظرم امام سجاد علیه‌السلام در صحیفه سجادیه، دعایی که برای فرزندان و والدین است حضرت از خدا می‌خواهد اگر والدینِ من در حق من کوتاهی کردند من از آنها می‌گذرم چرا که آنها موجد و به وجود آورنده من بودند شما این حالت قدرشناسی را در کدام یک از دعاها می‌توانید، ببینید.
زمانی که امام سجاد (ع) این دعا را می‌خواند نه پدر و نه مادرشان در قید حیات نبودند. با دعای پنجم صحیفه سجادیه که تعبیر حضرت آقا این است که دعای پنجم نوعی استقلال درونی به ما می‌دهد اگر با این دعا انس بگیریم سبب میشود آن چنان محکم شوید که اگر در دل دشمن رفته، تمام جامعه به شما ناسزا بگویند آن چنان قوت می‌گیرید که وصف‌شدنی نیست. پس چرا ما توجه زیادی به صحیفه سجادیه نداریم؟! بنابراین معرفی صحیحی از صحیفه سجادیه صورت نگرفته است.
* صحیفه سجادیه به لحاظ آکادمیک و با روشهای هنری مورد قرار گیرد
دعاهای مختلف مفاتیح‌الجنان را تحت عنوان منتخب مفاتیح و ادعیه برگزیده در قطع‌ها و اندازه‌های مختلف می‌بینیم و غالباً در دسترس مردم است چرا درباره صحیفه سجادیه شاهد چنین حرکتی نیستیم؟
البته کارهایی در این زمینه انجام شده است؛ حاج آقا ضیاءآبادی دعای سی و یکم را با عنوان «بازگشت به خانه» شرح داده است. روح‌الله خاتمی دعای مکارم الاخلاق را به عنوان «آینه مکارم» شرح داده است اما شاید ما واقعاً پیش از اینها نیاز داریم یعنی مشکل فقط چاپ کتاب نیست.
یک حرکتی باید آغاز شود میان مبلغان و وعاظ و حتی یک رشته‌ای به عنوان صحیفه سجادیه راه‌اندازی شود که واقعاً محوریت صحیفه باشد و فوائد دعا را بیان کنند و معارف را از دعا استخراج کنند. به لحاظ آکادمیک و به صورت هنری هم میشود حرکت‌هایی انجام شود. برخی از فقرات صحیفه سجادیه جا دارد برای یک تابلو شدن. اگر همه این فقرات انجام شود زیباست و امیدوارم شاهد یک حرکت شایسته در این خصوص باشیم.
