پالايش عقيده - صفحه 15

يكى آن كه جز آنچه مى دانند ، بر زبان نياورند ؛ و ديگر آن كه آنچه را نمى دانند ، انكار نكنند.
آن گاه امام عليه السلام اين آيه را قرائت نمود:
«ألَمْ يُؤْخَذْ عَلَيْهِم مِّيثَـقُ الْكِتَـبِ أن لاَّيَقُولُواْ عَلَى اللَّهِ إلاَّ الْحَقَّ.۱آيا از آنان ، پيمان كتاب [آسمانى] گرفته نشده كه درباره خداوند ، جز به حق سخن نگويند» .
و نيز اين آيه را تا پايانش خواند :
«بَلْ كَذَّبُواْ بِمَا لَمْ يُحِيطُواْ بِعِلْمِهِ۲.۳بلكه چيزى را دروغ شمردند كه به دانش آن ، احاطه نداشتند» .

2 . تمايلات نفسانى

اين مانع ، دومين لغزشگاه انديشه است و خطرش اگر از «گمان» بيشتر نباشد ، كمتر نيست. آن گاه كه آدمى چيزى را دوست مى دارد و بدان وابسته مى شود ، بينايى عقلش را از دست مى دهد و گوش هاى انديشه اش كر مى شود. در نتيجه نمى تواند كاستى هاى محبوبش را ببيند. همين حالت در نفرت و دشمنى آدمى نيز وجود دارد.
از اين رو ، آدمى اگر مى خواهد نقطه ضعف يا قوّت يك نظريّه را بشناسد و در آن درست بينديشد ، مى بايد نخست ، خود را از تمايلات نفسانى آزاد سازد ؛ چرا كه اين تمايلات ، خواه ناخواه در باورهاى او اثر مى گذارند.

1.اعراف : آيه ۱۶۹ .

2.يونس : آيه ۳۹ .

3.مجمع البيان : ج ۵ ص ۱۶۸ ، الأمالى ، صدوق : ص ۵۰۶ ح ۷۰۲ ، بصائر الدرجات : ص ۵۳۷ ح ۲، منية المريد : ص ۲۱۶ ، بحار الأنوار : ج ۲ ص ۱۱۳ ح ۳ .

صفحه از 32