پژوهشى در باره نَسخ در قرآن‏ - صفحه 3

1 . آيه 106 سوره بقره :
(مَا نَنسَخْ مِنْ ءَايَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِّنْهَآ أَوْ مِثْلِهَآ أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى‏ كُلِ‏ّ شَىْ‏ءٍ قَدِيرٌ .
هر آيه‏اى را نسخ كنيم يا آن را از ياد ببريم ، بهتر از آن ، يا همانند آن را مى‏آوريم . آيا ندانسته‏اى كه خدا بر هر چيزى توانا است)
.
نسخ در اين آيه ، در معناى لغوى آن يعنى ازاله امرى و جايگزين كردن امرى ديگر به كار رفته و شامل نسخ تشريعى - يعنى جايگزين شدن حكمى از احكام الهى - و نسخ تكوينى - يعنى جايگزين شدن آيه‏اى از آيات تكوينى الهى مانند پيامبر و امام به جاى پيامبر و امامى ديگر - مى‏شود .1
2 . آيه 52 سوره حج :
(وَ مَآ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَ لَا نَبِىٍّ إِلَّآ إِذَا تَمَنَّى‏ أَلْقَى الشَّيْطَنُ فِى أُمْنِيَّتِهِ فَيَنسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِى الشَّيْطَنُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ ءَايَتِهِ .
هيچ رسول و پيامبرى را پيش از تو نفرستاديم مگر اين كه چون آرزو مى‏كرد [يا چيزى تلاوت مى‏كرد ]شيطان در آرزوى وى [يا تلاوتش‏] ، القائات خود را وارد مى‏ساخت ، ولى خداوند وسوسه‏هاى شيطان را از ميان مى‏برد [نسخ مى‏كند] و آن گاه آيات خويش را استوار مى‏كند)
.
در اين آيه نيز مراد از نسخ همان معناى لغوى آن يعنى پاك كردن القائات و آرزوهاى شيطانى و جايگزين كردن آيات الهى به جاى آن است .
3 . آيه 154 سوره اعراف :
( وَلَمَّا سَكَتَ عَن مُّوسَى الْغَضَبُ أَخَذَ الأَْلْوَاحَ وَفِى نُسْخَتِهَا هُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلَّذِينَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُونَ

1.چنان كه از امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه آمده : يقول [اللَّه‏] : ما نميت من امام او ننسه ذكره ، نأت بخير منه من صلبه مثله (بحار الأنوار : ج ۴ ص ۱۱۶) . گفتنى است كه بداء نيز يكى از مصاديق نسخ تكوينى محسوب مى‏شود .

صفحه از 12