در مقابلِ آيات ناظر به جدال احسن، آيات فراوانى از مناظره و جدال مذموم نهى مى‏كنند؛ مانند
(مَا يُجَدِلُ فِى ءَايَتِ اللَّهِ إِلَّا الَّذِينَ كَفَرُواْ ... * ... وَ جَدَلُواْ بِالْبَطِلِ لِيُدْحِضُواْ بِهِ الْحَقَّ .^۱
فقط كافران در آيات خدا جدل كردند ... به باطل جدل كردند تا با آن حق را بكوبند).
در اين آيات، به روش باطل‏گرايان براى اثبات سخنان باطل آنان اشاره شده كه با انواع سفسطه‏ها و بهانه‏جويى‏ها براى ابطال حق و اغواى مردم ساده‏دل تلاش مى‏كنند. سُخريه، تهديد، افترا، انكار بدون دليل و ... از موارد مجادله به باطل است. از اين نوع مجادله‏ها كه نتيجه‏اى جز دورى از حق، تاريكى دل و ريشه‏دار شدن خصومت‏ها و كينه‏ها ندارند، به شدّت نهى شده است.
منشأ اصلى مجادله به باطل، كبر ، غرور ، خودمحورى و هواپرستى، و سرچشمه كبر هم جهل و نادانى است كه در آيات ياد شده بدانها اشاره شده است. انكار بى‏دليل نيز از موارد مجادله به باطل است . بنا بر اين ، مجادله به حق با مخالفان ، تنها بر كسانى جايز يا واجب است كه قدرت اثبات حق را داشته باشند و از اين رو امام صادق عليه السلام تنها به كسانى مانند حمزة بن محمد (طيار) و امثال او اجازه مناظره مى‏دادند.^۲
در روايتى از امام باقر عليه السلام از جدال‏گران باطل به «اصحاب الخصومات» ياد شده است‏^۳ كه مى‏تواند بر گرفته از آيه 58 زخرف: (مَا ضَرَبُوهُ لَكَ إِلَّا جَدَلَا بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ ؛ آن مثال را براى تو نزدند ، جز از سر جدل ؛ بلكه آنان گروه ستيزه‏جويند) باشد. در روايتى از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله نقل شده است كه فرمود: مجادله‏كنندگان [به باطل‏] در دين خدا، بر زبان