است. مشهورات ، قضايايى اند كه ميان مردم شهرت يافته‏اند و همه يا بيشتر يا گروهى از عقلا آن را پذيرفته‏اند. قضاياى مشهوره بر دو قسم اند: به معناى اعم و به معناى اخص كه توضيح آنها در علم منطق آمده است.^۱مسلّمات، قضايايى اند كه به سبب توافق مردم و تسليم در برابر آنها صادق به شمار مى‏آيند؛ چه در واقع ، صادق باشند يا كاذب يا مشكوك.^۲ در مباحثات و مناظرات جدلى ، اگر مراد ، اسكات خصم باشد، مسلَّمات را در استدلال به كار مى‏برند و اگر هدايت و ارشاد طرف مقابل مراد باشد، چنانچه مستعدّ درك برهان نباشد، از نزديك‏ترين راه او را به درك واقعيت قادر مى‏سازند.^۳
گفتنى است در جدل، سائل تدريجاً پرسش‏هايى را پيش مى‏كشد تا در نهايت به مقصود خود كه اسكات خصم است، نزديك شود و با مهارت، مجيب را به سوى اعتراف و تسليم به مقدماتى كه مستلزم نقض وضع است سوق دهد؛ آن‏گاه با مقدماتى كه مجيب به آنها اعتراف كرده، قياسى جدلى تشكيل مى‏دهد تا به وسيله آن وضع او را نقض كند و مجيب هم مى‏كوشد تا وضع خود را از راه تشكيل قياسى از مشهوراتِ مورد قبول سائل حفظ كند و تن به الزام ندهد.^۴
جدل اگر در مسير حق و متكى به منطق و براى تبيين واقعيت‏ها و ارشاد بى‏خبران باشد ، ممدوح، و چنانچه متكى به ادلّه واهى و ناشى از تعصب ، جهل و غرور، و براى اغفال صورت پذيرد، مذموم است و در قرآن كريم از هر دو مورد آن سخن به ميان آمده است.^۵