و ولايت تكوينى را به وجودى و تكوينى تعيينى تقسيم كرده و گفته‏اند: چنانچه منظور مولوى از اين بيان، ولايت تكوينى وجودى باشد، كه اكتسابى نيز هست، اين ابيات صحيح و بدون اشكال است و با عقايد و انديشه‏هاى شيعه اماميه نيز مى‏سازد؛ ولى چنانچه مراد وى، ولايت تكوينى تعيينى باشد كه غير اكتسابى است، اين ابيات با اشكال مواجه است.

همچنين آن جا كه مى‏گويد: «مهدى و هادى وى است اى راه‏جو ...»، اگر مقصود از مهدى و هادى آن انسان الهى است كه متصف به صفت هدايت است - يعنى هم خود او هدايت شده و هم هدايت‏كننده مردم است - باز با ولايت تكوينى وجودى سازگار است؛ يعنى چنان‏كه گفتيم خداوند همواره اوليايى دارد كه چه نهان باشند و چه آشكار، براى مردم حجت اند؛ امّا اگر مقصود وى همان مهدى شخصى است، كه در اخبار و منابع تمام فرقه‏هاى اسلامى وارد شده است، اين مطلب صحيح نيست؛ زيرا بنا بر منابع اسلامى مهدى قائم ، يك شخص معيّن است كه روزى ظهور، و مانند خود پيامبر اسلام با جوامع رفتار خواهد كرد.
خلاصه اين كه، بيت «پس به هر دورى ولى‏اى قائم است / تا قيامت آزمايش دائم است»، هم مى تواند ناظر به ولايت تكوينى وجودى باشد و هم تعيينى. امّا بيت «پس امام حى ناطق آن ولى است / خواه از نسل عمر خواه از على است» فقط با ولايت تكوينى وجودى سازگارى دارد؛ چنان‏كه بيت «مهدى و هادى وى است اى راه‏جو / هم نهان و هم نشسته پيش رو»، نيز هم با ولايت تكوينى وجودى و هم با ولايت تعيينى سازگار است.^۱
هر چند ابيات يادشده به روشنى بر مهدويّت نوعى دلالت دارند،^۲ ابياتى كه از او در ديوان شمس تبريزى نقل شده است، شخصى بودن ولىّ آخرين با نام مهدى را