احاديث امامان اهل بيت عليهم السلام را در باره مهدى باز مىگويد؛۱ امّا از نكتههاى در خور تأمل در رهيافت سمنانى، تأكيد فراوان او بر بهرهمندى مهدى عليه السلام از مواريث خَلقى، خُلقى و معنوى پيامبر صلى اللّه عليه و آله ، يا به تعبير وى، از هر سه نطفه صلبى، قلبى و زبان سرِّ رسول صلى اللّه عليه و آله است؛ چيزى كه، به اعتقاد وى، در هيچ يك از امامان يازدهگانه پيش از مهدى سابقه ندارد. مهدى موعود از اين جهت، داراى ويژگىها و خصايص اخلاقى معنوى و عرفانى ويژهاى خواهد بود.
سمنانى در مجلس 23 از چهل مجلس كتابش،۲ آن جا كه در باره اهل بيت عليهم السلام سخن مىگويد، مهدى را امام و صاحب علوم غريبه و داراى همه مقاماتى مىشمارد كه امامان اهل بيت عليهم السلام داشتهاند۳ .۴
تحليل و جمع بندى
1. اين رويكردهاى سهگانه در طول ده قرن، يعنى از قرن چهارم تا پانزدهم، شكل
1.گفتنى است كه صوفيان اهل سنّت ، همچون قُشيرى و سنايى و عطّار و مولوى و رزبهان بقلى و عبد القادر گيلانى و سيوطى و سخاوى و مناوى ، اعتبار و احترام فوق العادهاى براى امامان اهل بيت عليهم السلام و سخنان آنان قائلاند و از ميان آنها ، گروهى كه با عنوان «سنّيان دوازده امامى» شناخته مىشوند ، از قبيل : ابراهيم حمويى (مؤلّف فرائد السمطين) و معين الدين حوينى (مؤلّف نگارستان) و عمر بن شجاع الدين موصلى (مؤلّف النعمى المقيم) و شَبراوى (مؤلّف الإتحاف) ، امامان اهل بيت را «امام» و معصوم» نيز مىدانند ، اگر چه خلافت و حكومت را شأنى جدا از امامت (ولايت كلّيه الهيه) و از حقوق و شئون مردم و واگذار شده به آنان مىشمارند (ر . ك : تاريخ تشيّع در ايران ، رسول جعفريان : ص ۸۴۱) .
2.العروة لأهل الخلوة و الجلوة: ص ۳۵.
3.براى گزارش ديدگاهها و عقايد عرفا و صوفيان از مقاله «گونهشناسى انديشه موعود در عرفان و تصوف اسلامى»، اثر محمّد نصيرى، چاپشده در كتاب گونهشناسى انديشه منجى موعود در اديان (ص ۳۶۱ - ۴۰۸) بهره بردهام.
4.آثار ديگرى نيز با روش عرفانى - صوفى در موضوع مهدويّت نگاشته شده است؛ از جمله:
- علامات المهدى، صدر الدين قونوى.
- مثنوى عجايبات يا علائم ظهور، شاه نعمةاللَّه ولى.
- رساله مهديه، شاه نعمة اللَّه ولى.
