محمّدحسين غروى اصفهانى، معروف به «كُمپانى»، فرزند حاج محمّدحسن اصفهانى، در دوم محرّم سال ۱۲۶۹ق در كاظمين به دنيا آمد و در بيست سالگى به نجف مهاجرت كرد و در درس مرحوم آخوند محمّد كاظم آخوند خراسانى شركت جست. او پس از درگذشت آخوند، به تدريس پرداخت. از وى حدود ۲۵ اثر باقى مانده است كه در مباحث فقه، اصول، فلسفه و شعر است. وى، روز پنجم ذى حجه سال ۱۳۶۱ق درگذشت.
شعر او در مورد حضرت مهدی(ع):
برهم زنيد ياران، اين بزم بى صفا را مجلس صفا ندارد، بى يارِ مجلس آرا
بى شاهدىّ و شمعى، هرگز مباد جمعى بى لاله شور نبود مرغان خوش نوا را
بى نغمه دف و چنگ، مطرب به رقص نايد وجد سماع بايد كز سر برد هوا را
جام مدام گلگون خواهد حريف موزون بى مى مدان تو ميمون ، جام جهان نما را
بى سرو قدّ دلجوى ، هرگز مجو لب جوى بى سبزه خطش نيست آب روان گوارا
بى چين طرّه يار ، تاتار كم ز يك تار بى موى او به مويى هرگز مخر خُتا را
بى جامى و مدامى هرگز نپخته خامى تا كى به تلخ كامى، سر مى برى نگارا؟
از دولتِ سكندر بگذر ، برو طلب كن با پاى همّت خضر، سرچشمه بقا را
بر دوست تكيه بايد بر خويشتن نشايد موسى صفت بيفكن از دست خود عصا را
بيگانه باش از خويش و زخويشتن مينديش جُز آشنا نبيند ديدار آشنا را
پروانه وش ز آتش هرگز مشو مشوّش دانند اهل دانش عين بقا، فنا را
داروى جهل خواهى بطلب ز پادشاهى كِاقليم معرفت را امروزه اوست دارا
عنوان نسخه غيب، سرّ كتاب لاريب عكس مقدّس از عيب، محبوب دل ربا را
آئينه تجلّى، معشوق عقلِ كلّى سرمايه تسلّى، عشّاق بينوا را
اصل اصيل عالم ، فرع نبيل خاتم فيض نخست اقدم ، سرّ عيان، خدا را
در دست قدرت او لوح قَدَر زبون است با كلك همّت او وَقعى مَده قضا را
اى هدهد صبا، گوىْ طاووس كبريا را: باز آ كه كرده تاريك ، زاغ و زغن فضا را
اى مصطفى شمايل وى مرتضى فضايل وى احسن الدلائل، ياسين و طا و ها را
اى منشى حقايق، وى كاشف دقايق فرمانده خلايق، ربّ العلى عُلى را
اى كعبه حقيقت، وى قبله طريقت ركن يمان ايمان، عين الصفا ، صفا را
اى رويت آيه نور، وى نور وادى طور سرّ حجاب مستور، از رويت آشكارا
اى معدلت پناهى هنگام دادخواهى اورنگ پادشاهى، شايان بود شما را
انگشتر سليمان، شايان اَهرمن نيست كى زيبد اسم اعظم، ديو و دد و دغا را؟
از سيل فتنه كفر، اسلام، تيره گون است دين مبين زبون است در پنجه نصارا
اى هر دل از تو خرّم، پشت و پناه عالم بنگر دُچار صد غم، يك مشت بينوا را
اى رحمت الهى، درياب «مفتقر» را شاها به يك نگاهى، بنواز اين گدا را.[۱]
و نيز از اوست :
دلبرا ، دست اميد من و دامان شما سر ما و قدم سروِ خرامان شما
خاك راه تو و مژگان من ار بگذارد ناوك غمزه و يا خنجر مژگان شما
شمع آه من و رخساره چون لاله تو چشم گريان من و غنچه خندان شما
لب لعل نمكين تو مكيدن، حظّى است كه نه طالع شودم يار، نه احسان شما
رويم از نرگس بيمار تو چون ليمو، زرد بِهْ نگردد مگر از سيب زَنَخدان شما
نه در اين دايره سرگشته منم چون پرگار چرخ سرگشته، چو گويى است به چوگان شما
درد عشق تو - نگارا - نپذيرد درمان تا شوم از سر اخلاص به قربان شما
خضر را چشمه حيوان، رَوَد از ياد اگر رَسَدش رَشحه اى از چشمه حيوان شما
عرش بلقيس، نه شايسته فرش ره توست آصف اندر صف اطفال دبستان شما
نبوَد ملك سليمان همه با آن عظمت مورى اندر نظر همّت سلمان شما
جلوه ديد كليم اللَّه از آن ديد جمال نغمه اى بود أنا اللَّه ز بيابان شما
طائر سدره نشين را نرسد مرغ خيال به حريم حرم شامخ الأركان شما
قاب قوسين كه آخر قدم معرفت است اوّلين مرحله رفرف[۲]جولان شما
فيض روح القدس از مجلس انس تو و بس نفحه صور صفيرى است ز دربان شما
گرچه خود قاسم الأرزاق بود ميكائيل نيست در رتبه مگر ريزه خور خوان شما
لوح نفس از قلم عقل نمى گردد نقش تا نباشد نفس منشى ديوان شما
هر چه در دفتر مُلك است و كتاب ملكوت قلم صنع رقم كرده به عنوان شما
شده تا شام ابد، دامن آفاق چو روز زده تا صبح ازل، سر ز گريبان شما
چيست تورات زفرقان شما رمزى و بس يك اشارت بود انجيل ز قرآن شما
هست هر سوره به تحقيق ز قرآن حكيم آيه محكمه اى در صفت شأن شما
آستان تو بود مركز سلطان هُما قاف عَنقاى قدم شرفه ايوان شما
مهر با شاهد بزم تو برابر نشود مه، فروزان بود از شمع شبستان شما
خسروا گر به مديح تو سخن شيرين است ليكن افسوس نه زيبنده و شايان شما
اى كه در مكمن غيبى و حجاب أزلى آه از حسرت روى مه تابان شما
بكن اى شاهد ما جلوه اى از بزم وصال چند چون شمع بسوزيم ز هجران شما؟!
مسند مصر حقيقت ز تو تا چند تهى اى دوصد يوسف صدّيق به قربان شما
رخش همّت بكُن اى شاه جوان بخت تو زين تا شود زال فلك چاكر ميدان شما
زَهره شير فلك، آب شود گر شنود شيهه زهره جبين توسن غرّان شما
«مفتقر» را نه عجب گر بنمايى تحسين منم امروز در اين مرحله، حسّان شما.[۳]
[۱]
خوشههاى طلائى : ص ۲۱۳ - ۲۱۶ .
[۲]
زفزف: فرش گستردنى، تخت و سرير.
[۳]
خوشههاى طلائى: ص ۲۳۱ .
