سخنی درباره شادی و غم در غیر انسان

نقل های فراوان و متواتر شیعی و سنّی به دست ما رسیده اند که نشان می دهند ماجرای سنگین شهادت امام حسین(ع)، تأثیراتی در عالم تکوین گذارده است. از این رو، تأثیرات و خوارق عاداتی این چنین در نظام طبیعت ، نه تنها با دلیل عقلی قابل نفی نیستند، بلکه بی تردید ، در عالَم خارج ، اتّفاق افتاده اند.
روشن است که شادی و غم و گریه و خنده در غیر انسان ، همانند انسان نیست و اگر تحقّق پیدا کند ، می تواند نوعی تأثیر و تأثّر تکوینی باشد .
در مورد حیوانات ، این نکته را باید اضافه کرد که : بر اساس قرآن و احادیث ، حیوانات ، درک ویژه ای دارند . ماجرای هدهد و مورچگان در قرآن ، حکایت از درک بالای حیوانات دارد. بنا بر این ، درک و تأثّر آنها از ماجرای عظیم عاشورا نیز کاملاً امکان پذیر است .